Abstract:
مقولۀ نسخ از دیرباز تاکنون مورد توجه اندیشمندان بوده است. نسخ دو رکن دارد؛ یکی ناسخ است و دیگری منسوخ. بر اساس دیدگاهِ مشهور، نسخ آیات مختصّ عصر نزول بوده و ناسخیت نیز در انحصار آیات قرار دارد. علاوه بر دیدگاه رایج، نظریۀ متفاوتی به نام استمرار نسخ وجود دارد که معقتد است آیات الاحکام بر مبنای سیرۀ عقلاء تشریع شده و عقل با تشخیص مصالح و مفاسدِ زمانی- مکانی، قدرت نسخ این آیات را دارد. مقالهی فرارو با روش کتابخانهای و با رویکردی تحلیلی- تبیینی- انتقادی نظریهی استمرار نسخ را مورد بررسی قرار داده و با استناد به ادلهای این نظریه را نقد نموده است. نتیجه آنکه: نظریۀ استمرار نسخ با اشکالات عدیدهای روبروست که عبارتند از: تصریح ادلۀ نقلی فراوان بر عدم قدرت عقل در درک جزئیات احکام، تعریف سطحی مفاهیم کلیدی بحث نسخ، عدم اتفاق نظر و وحدت رویّه در سیرهی عقلای اعصار و امصار، که سبب عدم ترسیم سیرۀ واحدی بنام سیره عقلاء میگردد و تشریع احکام بر این مبنا را زیر سوال میبرد؛ تعارض میان مسئلۀ ارسال رُسُل و استمرار تشریع احکام بر مبنای سیرۀ عقلاء؛ تناقض میان مسئلۀ ختم نبوت و نسخ آیات بوسیلۀ عقل؛ مبهم بودن تعریف عقل و عدم قدرت ناسخیت آن با توجه به اختلاف عقول بشر؛ عدم ثبات، و بروز آشفتگی در شریعت و در نتیجه مخدوش شدن فایدۀ تشریع قوانین است.
Machine summary:
علاوه بـر دیدگاه رایج ، نظریۀ متفاوتی بـه نـام اسـتمرار نسـخ وجـود دارد کـه معقتد است آیات الاحکام بر مبنای سیرة عقلاء تشریع شده و عقل با تشخیص مصالح و مفاسد زمانی- مکانی، قدرت نسـخ ایـن آیـات را ٢ بررسی اعتبارسنجی نظریه استمرار نسخ آیات قرآن دارد.
از آنجا که بخشی از آیات قرآن آیات الاحکام است و بحث کارکرد مطلوب و عـدم کارکرد مطلوب در این احکام نیز جاریست ، این سلسله مقدمات این پرسش را بوجـود مـی آورد که آیا نسخ مختص به عصر پیامبر(ص ) است یـا اینکـه تـا روز قیامـت اسـتمرار دارد؟ اگر مبنا را بر پذیرش استمرار نسخ قرار دهیم ، ناسخ آیات الاحکامی کـه کـارکرد مطلـوب خود را از دست داده اند، چه چیزی خواهد بود؟ آیا عقل این قدرت را دارد که با توجـه بـه مقتضیات زمانی و مکانی و تشخیص مصالح و مفاسد، بخشی از احکـام را منسـوخ کـرده و حکم جدیدی را جایگزین آن سازد؟ روایت "حلال محمد حلال الـی یـوم القیامـۀ و حـرام محمد حرام الی یوم القیامه " چه جایگاهی در این بحث دارد؟ در رابطه با مسائل مزبور، به طور کلی سه رویکرد وجود دارد؛ نواندیشان دینـی ماننـد کدیور، شبستری، ابوزید، قابل و...