Abstract:
امروزه طراحی مســجد در کشــورهای اســلامی طراحان را با دو چالش کلیدی مواجه می کند: از یک ســو، اندیشه ها و مفاهیم مربوط به سنت اسلام و ازسوی دیگر، اندیشه های فرامدرن دهکدة جهانی نشــانه های طرح را به سمت خود معطوف می کنند. نشانه شناسی دانشی است که با قرائت هر متن سعی به بازشناسی و معناسازی نشانه های آن دارد. آنچه را که به عنوان نشانه شناســی معماری می شناسیم ، زیرمجموعه ای از نشانه شناسی هنر و در سایه مفاهیم آن ، فاقد نمودی مستقل است . با توجه به مفاهیم نظری معماری و همسویی با اندیشه های زبان شناختی و نشانه شناسی ، نیاز به بازتولید و تدوین نشانه شناسی معماری مشــهود است . بدین منظور در این مقاله ابتدا مفاهیم زبان شناسی و نظریات نشانه شناسان بازشناســی شده و ســپس به مدل سازی آنها پرداخته شــد. با این رویکرد، معماری چون متنی فضایی خوانش شــده که در پیکرة خود از لایه های متعددی تشکیل شده است . این لایه ها به صورت سیستمی و فرایندی با یکدیگر در ارتباط بوده و متن معماری را به وجود می آورند. اندیشه های مربوط به کارکرد، مسائل اقتصادی ، زمان ، مفاهیم زیباشناختی ، مسائل اجتماعیـفرهنگــی ، مفاهیم هرمنوتیکی لایه های سیســتمی و مفاهیم مربوط به آموزش ، تجربیات ، موضوعیت ، کارفرما، دیدگاه معمار لایه های فرایندی معماری را شکل می دهند. خوانش نشانه شــناختی معماری ، به دنبال بازتولید طرح براســاس ارتباط بین این لایه ها و براســاس برداشت مخاطب است . در این مقاله پس از بررسی نظریات نشانه شناسان ، مدل نشانه شناســی معماری ، مبتنی بر مبانی نظری معماری و نظریات نشانه شناختی مطرح شد. ســپس مدل ارائه شــده در خوانش سه بنای مســاجد معاصر تهران (مسجد قدس ، مسجد جامع شــهرک غرب ، مسجد چهارراه ولی عصر) مورد آزمون قرار گرفت . خوانش مساجد معاصر، می تواند مفاهیم ســنت اســلامی و تعامل آن با دنیای امروز را بررسی کند. قرائت این تجارب ، طراحان امروز را با نحوة برخورد با اصول ارزشــمند ســنت اسلام و بازتاب آن در عصر حاضر آشنا می کند.
Machine summary:
بازتاب انديشه هاي نشانه شناسي در خوانش معماري مساجد معاصر تهران امير مسعود دباغ دکتراي معماري ، مدرس دانشگاه شهيد رجايي تهران چکيده امروزه طراحي مســجد در کشــورهاي اســلامي طراحان را با دو چالش کليدي مواجه مي کند: از يک ســو، انديشه ها و مفاهيم مربوط به سنت اسلام و ازسوي ديگر، انديشه هاي فرامدرن دهکدة جهاني نشــانه هاي طرح را به سمت خود معطوف مي کنند.
با توجه به ايــن نــکات ، اين مقاله به دنبال ايجاد روشــي براي خوانش معماري براســاس يافته هاي نظريات نشانه شناســي است .
اين دانش عملا با هر چيزي که بتواند نام «نشانه » را به خود بگيرد، ســروکار دارد(٧ P :١٩٧٩ ,Eco) و مي توان نشانه شناســي را درک و دريافت پديده هاي جهان دانســت که ازطريق خوانش و قرائت نشــانه هاي موجود در آن حاصل شــده (٢ ,٣ part :٢٠٠٩ ,Chandler) و بر پايۀ روابط دلالتي براي پديده هاي اجتماعي به آفرينش و توليد معنا مي پردازد.
نشانه شناسي درجست وجوي معنا ازطريق کشف لايه هاي عميق تر متن است & Martin) (P١١٨ :٢٠٠٠ ,Ringham.
اين دانش کل يک متن يا پديده را مورد خوانش قرار مي دهد و تمامي خوانش هاي برآمده از رمزگشــايي پديده ها را دربر مي گيرد,Larsen &Johansen ) (٣ P :٢٠٠٢؛ به بيان ديگــر، کاربرد علم نشــانه ها با توجه به تمامي جلوه هاي فرهنگي مانند زبان ، هنر، موسيقي ، فيلم ، مد و معماري ، لايه هايي فراتر از نشانه هاي ملموس و محسوس و توجه به دلالت هاي ضمني و کشف ساحت غيابي متن را نشانه شناسي مي گويند& Bal) (١٧٤ P :١٩٩١,Bryson.