Abstract:
شاخه هایی از قبیله «عتوب» که ساکن نجد عربستان بودند، به عللی مانند خشک سالی های مکرر و طبیعت بدوی شان، در قرن هفدهم میلادی به مناطق گوناگونی مانند عراق، شام و خلیج فارس کوچ کردند. گروهی از آنان به خلیج فارس رفتند و در کویت جای گرفتند. مانند «آل خلیفه»، «آل صباح» و «آل جلاهمه». آل خلیفه پس از زمانی به سوی قطر رفتند و در منطقه «زباره» در بخش غربی قطر مستقر شدند تا اینکه به بحرین یورش بردند (1783 م) و به حاکمیت «آل مذکور» حاکمان دست نشانده ایران، پایان دادند و با سیاست های خاص خود و بهره گیری از زمان مناسب، بر آن کشور چیره شدند. آل خلیفه بحرین پس از قدرت یافتن، املاک شیعیان را مصادره و آنان به بیگاری گرفتند. بنابراین، شیعیان از استخدام در اداره ها و مراکز مهم محروم و به پرداخت مالیات های ظالمانه ای وادار شدند و از این رو، در پایین ترین درجه هرم اقتصادی و سیاسی جای گرفتند. اصلاحات دهه دوم قرن بیستم و کارهای حمد بن عیسی بن سلمان (1999 م) تغییراتی در وضع اقتصادی شیعیان پدید آورد، اما موجب نشد که شیعیان آن منطقه به حقوق خود دست یابند. بنابراین ناخرسندی آنان از حکومت دوام یافت. این پژوهش به عوامل موثر در پیروزی آل خلیفه در تصرف بحرین می پردازد و تاثیر آن را در وضعیت اقتصادی جامعه شیعی آن کشور توضیح می دهد.
Machine summary:
حکومت آلخلیفه و تاثیر آنها بر وضع اقتصادی شیعیان بحرین 1 داریوش نظری 2 چکیده شاخههایی از قبیله «عتوب» که ساکن نجد عربستان بودند، به عللی مانند خشکسالیهای مکرر و طبیعت بدویشان، در قرن هفدهم میلادی به مناطق گوناگونی مانند عراق، شام و خلیجفارس کوچ کردند.
انگیزههای هجرت آلخلیفه از قطر به بحرین درگیری با همسایگانشان در قطر (Rush, Ibid: 77)، جنگ آنان با عربان بنیکعب و متحدانشان بر اثر مسائل تجاری (عوض العتبی، همان، 102)، پاسخگو نبودن زباره به نیاز آنان، دلبستگیشان به جنگ دریایی به پشتوانه نیروی دریایی و امکانناپذیری گسترش قلمرو در خشکی پیرامون قطهر که وهابیان و بنیخالد آنجا را گرفته بودند 1 (همان)، برانگیخته شدنشان به فتح بحرین پس از پیروزی بر نیروهای آلمذکور در جنگ زباره (زیانی، همان، 44)، گرایش آنان به استقلال و رسیدن به حکومت (عبدالقادر جاسم و علی الشاعر، 2000: 11- 12)، درگیریهای پیشین با ساکنان بحرین بر اثر اختلاف مذهبی آنان با یکدیگر (اقبال، 1328، 117)، داشتن انگیزه فراوان برای گرفتن بحرین که مرکز اصلی صنعت مرواریدسازی و از مهمترین بندرهای تجاری مسیر خلیجفارس ـ اقیانوس هند بود، از انگیزههای هجرت آلخلیفه به بحرین به شمار میروند.
بر پایه سیاست شرکت نفت بحرین درباره حقوق، مزایا و استخدام، اولویت گزینش از آن کارگران بیگانه بود و بحرینیها بهویژه شیعیان را در کارهای پست و بینیاز از مهارت و تخصص، به کار میگرفتند؛ زیرا مدیران شرکت معتقد بودند که حضور شمار بسیاری از کارگران محلی در شرکت، زمینه را برای اعتصاب و اعتراض کارگران فراهم میآورد (حسین موسی، همان، 28) و آلخلیفه بر این بود که حضور کارگران خارجی در شرکت از ایجاد سازمانهای سیاسی و اتحادیههای کارگری در کشور جلوگیری خواهد کرد (نکاست، همان، 83).