Abstract:
شاهنامه، اثر ابوالقاسم فردوسی، همواره سند و هویّت قوم ایرانی شمرده میشده است. در طول دوران هزار سالۀ پس از سرایش شاهنامه، بیشتر شاعران و نویسندگان ادب فارسی، ضمن پذیرش آن بهعنوان مهمترین منبع و مأخذ داستانهای حماسی و اسطورهای ایران، هرگاه نگاه و توجّهی به اسطورهها و داستانهای پیش از خود داشتهاند، از بُنمایههای حماسی و زمینههای تلمیحی این اثر بهرههایی بسیار بردهاند. از آنجاکه شاهنامۀ فردوسی، اثری حماسی و ملّیست، انتظار معمول آن است که این اثر و درونمایههای آن، بیشتر در گونۀ وابستة خود، یعنی حماسه، بر ادبیات پس از خویش تأثیر بگذارد، امّا نکتۀ جالبِتوجّه این است که بازتاب و حضور این اثر در قالب غزل که قالبی عاشقانه و گونهای متفاوت با حماسه است، بسیار گسترده و فراتر از انتظار است. در این پژوهش با بررسی غزلهای حسین منزوی، بهعنوان یکی از شاخصترین غزلسرایان روزگار معاصر، به این نتیجه دست یافتهایم که شاهنامۀ فردوسی با آنکه متنی حماسی و ملّیست، به دلیل پیوندها و گرهخوردگیهای عمیق با تمدّن و فرهنگ ایرانی و نیز توانایی سرایندهاش در خلق شاهکاری ادبی، توانسته است بر تمامی حوزههای شعر فارسی، حتّا ساحت تغزّلی و عاشقانهاش، تأثیراتی عمیق و پایدار بر جای بگذارد.
Shahnameh the grand work of Abolghasem Ferdowsi has always been regarded as a document of identity and ethnicity of Iraninan People. Ever since the compostion of Shahnameh most poets and writers of Persian literature while acknowledging its uniqueness as the most important source of Persian epic and mythological stories, looked into shahnameh for epic themes and allusive overtones and in this respect have drawn amply from this great reference. Since Shahnameh is a national epic it is customary to expect that it influences the literature after it mostly in the same domain of epic, yet the interesting point is that the reflection and presence of this work in sonnet form is quite vast and astonishing. This research studies the sonnets of Hossein Monzavi, one of the most prominent contemporary sonnet composers only to find that because of deep connection with Persian culture and civilization, and also the power of its composer to create such a literary masterpiece Shahnameh even in its lyricism could exert a lasting impact on all fields of Persian poetry.
Machine summary:
علیاصغر بشیری نیـز در کتاب غزل نو (١٣٩٠)، یکی از مشخصه هـای شـعر منـزوی را اسـتفاده از داسـتان هـای اسطوره ای و قصه های پهلوانی دانسته است ، اما همان طور که گفته شد، تـاکنون پژوهشـی مستقل در این زمینه نوشته نشـده اسـت .
در ادامه بازتـاب ایـن سـه مقطـع را در غـزل منزوی نشان میدهیم : ١-١- داستان سیاوش و سودابه پس از آن که رستم سیاوش را به دربار کاووس مـیآورد، سـیاوش بـه دلیـل زیبـایی بیش از حد خود، موردتوجه نامادریش ، سودابه ، قرار میگیرد: چـــــو ســـــودابه روی ســـــیاوش بدیـــــد پـــر اندیشــــه گشـــت و دلــــش بردمیــــد (فردوسی، ١٣٨٦: ٢/ ٢١١) سودابه ، پس از مدتی سیاوش را به شبستان دعوت میکنـد و بـا چیـدن مقـدماتی، ماجرای دل باختگیش را به سیاوش گوش زد میکند و خواستار آن است کـه سـیاوش از او کام گیرد: ز مــن هــر چــه خــواهی، همــه کــام تــو بـــــر آیـــــد نپـــــیچم ســـــر از دام تـــــو (همان : ٢/ ٢٢١) اما از آن جا که این گونه عشق ورزی نامشروع است و سیاوش هم فردی پارسا، تن بـه درخواست های سودابه نمیدهد.
منـزوی نیـز بـا اسـتفاده از بـن مایـه هـای حماسی و غنایی این داستان ها و تطبیق فضای آن ها با احوال شخصی و اجتماعی روزگـار معاصر، پیوندی عمیق میان شاهنامه و غزل های خویش برقرار کرده است .