Abstract:
مقاله حاضر تلاشی نظام مند و مبتنی بر روش شناسی علمی به منظور بازنمایی، تحلیل و تبیین برنامه «تمدن سازی اسلامی» در قرآن کریم است. نگارنده در این نوشتار سعی نموده پس از ارائه کلیاتی درباره مفاهیم و عناصر اصلی موضوع، شامل گفتمان، تمدن و تمدن سازی اسلامی با بهره گیری از تکنیک های تجربی تحلیل گفتمان «نظام تمدن سازی اسلامی» در قرآن کریم را طی مباحثی به شرح زیر مورد بررسی قرار دهد:
1_ بازنمایی و تحلیل نظم گفتمان جاهلیت به عنوان بافت موقعیتی و بستر تاریخی، فرهنگی و سیاسی اجتماعی پیدایش و تکوین تمدن اسلامی؛ 2_ استخراج و شرح برخی وجوه غیریت سازی قرآن کریم نسبت به نظام جاهلی که تبعا با هدف تثبیت و توسعه نظام معنایی اسلام صورت گرفته است؛ 3_ مفصل بندی نشانه های اصلی و دال های کلیدی گفتمان های رقیب (تمدن سازی اسلامی و جاهلی) که ما را قادر به درک روشن تر و شناسایی بهتر نسبت به برخی زوایای پنهان و واقعیت های نهفته در لایه های فکری و فرهنگی «نظام تمدن سازی اسلامی» در قرآن کریم می نماید.
The present article is a systematic attempt based on a scientific methodology to represent، analyze، and elucidate the “Islamic civilization-making” planning in the Qur’ān. After presenting some generalities concerning the major concepts and elements of the subject including discourse، civilization، and Islamic civilization-making، the writer has tried in this writing to study the “Islamic civilization-making system” in the Qur’ān by employing the experimental techniques of discourse analysis through the following discourses: 1. Representing and analyzing the order of Paganism discourse as situational، historical، cultural، political، and social context for the appearance and development of Islamic civilization; 2. Extracting and explaining some aspects of the Holy Qur’ān’s alienation of the Paganism system، which naturally took place with the purpose of establishing and developing Islam’s spiritual system; 3. Articulation of the main signs of the key designators of the rival’s discourses (Islamic and Pagan civilization-making)، which will enable us to more clearly understand and better identify some of the hidden aspects and the realities concealed in the intellectual and cultural layers of the “Islamic civilization-making system” in the Qur’ān.
Machine summary:
نگارنده در این نوشتار سعی نموده پس از ارائه کلیاتی دربارۀ مفاهیم و عناصر اصلی موضوع، شامل گفتمان، تمدن و تمدن سازی اسلامی با بهرهگیری از تکنیکهای تجربی تحلیل گفتمان «نظام تمدن سازی اسلامی» در قرآن کریم را طی مباحثی به شرح زیر مورد بررسی قرار دهد:1_ بازنمایی و تحلیل نظم گفتمان جاهلیت به عنوان بافت موقعیتی و بستر تاریخی، فرهنگی و سیاسی اجتماعی پیدایش و تکوین تمدن اسلامی؛ 2_ استخراج و شرح برخی وجوه غیریت سازی قرآن کریم نسبت به نظام جاهلی که تبعا با هدف تثبیت و توسعه نظام معنایی اسلام صورت گرفته است؛ 3_ مفصل بندی نشانه های اصلی و دال های کلیدی گفتمانهای رقیب (تمدن سازی اسلامی و جاهلی) که ما را قادر به درک روشنتر و شناسایی بهتر نسبت به برخی زوایای پنهان و واقعیتهای نهفته در لایههای فکری و فرهنگی «نظام تمدن سازی اسلامی» در قرآن کریم مینماید.
به نظر می رسد نقطه آغاز در فرایند تمدن سازی اسلامی در قرآن کریم گفتمان سازی آن برای رهایی انسانها از تاریکی، جهل و عقبماندگی و هدایت به سوی روشنایی، دانایی و پیشرفت است،چنانکه آیات بسیاری نیز بدان تصریح نمودهاند؛ از جمله در آیه 2۵7 سوره بقره (آیه الکرسی) می فرماید: «خداوند ولی و سرپرست کسانی است که ایمان آورده اند، آنها را از ظلمت ها به سوی نور میبرد، (اما) کسانی که کافر شدند اولیای آنها طاغوتها هستند که آنها را از نور به سوی ظلمت ها بیرون می برند، آنها اهل آتشاند و همیشه در آن خواهند ماند».