Abstract:
یکی از پدیده های اجتماعی مهم ایران در اواخر سده نوزدهم و اوایل سده بیستم مهاجرت نیروی کار به جنوب امپراتوری روسیه، بویژه باکو و مناطق پیرامونی آن بود. از سالهای آغازین سده بیستم موج اعتصاب ها، درگیری های قومی و در نهایت انقلاب 1905 روسیه، منطقه قفقاز و باکو را هم درنوردید. این رویدادها بر زندگی هزاران هزار مهاجر ایرانی که در آن مناطق به شغل های مختلف و عمدتا پست، می پرداختند اثرگذار بود. پژوهش با تکیه بر منابع و اسناد مختلف به بررسی تاثیر فعالیت احزاب انقلابی روسیه و قفقاز و اعتصابات فراگیر منطقه بر ایرانیان مقیم باکو می پردازد. نتیجه بیانگر آن است که اگرچه ایرانیان در ابتدا از فعالیت های صنفی و سیاسی کناره میگرفتند اما به تدریج و به فراخور موقعیت خود، تحت تاثیر روشنفکران آزادی خواه، مطبوعات، احزاب سیاسی و جریانهای انقلابی ناحیه باکو قرار گرفتند. برخی از آنها چون حیدر عمواوغلی، اسدالله غفارزاده و ... به احزاب سیاسی روسی گرایش یافتند و سرانجام گروهی از ایرانیان نخستین حزب سیاسی خود را بهنام فرقه اجتماعیون عامیون پی ریزی کردند.
One of the most important social phenomena in the late nineteenth and early twentieth century Iran was labor migration to the south of Russian empire, especially toBaku and its surrounding areas. In the early years of the twenties century, wave of strikes, ethnic conflicts and the revolution of 1905 encompassed these areas. These events also affected the lives of thousands of migrant Iranians who were doing different, mostly unskilled, types of jobs in the Baku area. This article, using various documents and sources, attempts to illustrate the effects of those events on emigrant Iranian labor force and to evaluate the role played by the Russo- Caucasian revolutionary parties in establishing an Iranian political party. At first Iranian avoided political activities but, by the time the revolutionary movement spread in the Baku region, some Iranians became affected by liberal intellectuals, newspapers, political parties and revolutionary movement. A number of them like Haydar Khan Amo-oghli, Asadullah Ghaffarzadeh and … joined the Russian Political Parties and finally, a group of Iranian militants created their first political party called Ijtimaiyun-e Amiyun (Social Democrat).
Machine summary:
تأثیر جریانهای سیاسی قفقاز در مهاجران ایرانی مقیم باکودر انقلاب 1905 روسیه سهراب یزدانی سوده ابراهیمزاده گرجی چکیده یکی از پدیدههای اجتماعی مهم ایران در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم مهاجرت نیروی کار به جنوب امپراتوری روسیه، بهویژه باکو و مناطق پیرامونی آن، بود.
در این پژوهش، با تکیه بر منابع و اسناد مختلف تأثیر فعالیت احزاب انقلابی روسیه و قفقاز و اعتصابهای فراگیر منطقه بر ایرانیان مقیم باکو بررسی شد.
در این دورۀ تاریخی، وضعیت نابهسامان اقتصادی، اجتماعی، و سیاسی داخلی، بهویژه ضعف شدید اقتصادی ناشی از تحولهای بازارهای بینالمللی و کاهش ارزش پول ایران، موجب شد ایرانیان بسیاری در جستوجوی کار و درآمد به مناطق دوردستی همچون هندوستان، قاهره، استانبول، دمشق، و ...
در این هنگامه، ایرانیان مهاجر، که در کنار کارگران بومی، ارمنی، و روس مشغول کار بودند، بخش بزرگی از جامعۀ کارگری باکو را تشکیل میدادند.
این پژوهشگران بهصورت مستقل این موضوع را بررسی نکردهاند، بلکه با مشی تاریخنگاری شوروی نگاشته شدند که تلاش داشت تمامی جنبشهای انقلابی را به حزب سوسیالدموکرات کارگری روسیه و بلشویکها (Bolchevik) منسوب کند؛ دستۀ دوم آثاری است که ضمن پرداختن به انقلاب مشروطه، ورود جریان سوسیالدموکراسی به این جنبش را بررسی میکند.
7. شکلگیری آگاهی سیاسی در مهاجران ایرانی سوسیالدموکراتها، که خود را رهبران اصلی جنبشهای کارگری میدانستند، برای سازماندهی کارگران و تبلیغ میان آنها با مشکلات عدیدهای روبهرو بودند.
9. مهاجران ایرانی در جریان انقلاب 1905 بهاینترتیب، هنگامی که موج اعتصابهای کارگری و انقلاب از شهرهای روسیه به باکو و دیگر مناطق قفقاز رسید، ایرانیان نتوانستند از امواج انقلابی دور بمانند.