Abstract:
زمینه: در تمامی پژوهشهای علمی، رعایت اخلاق پژوهش، تضمین کنندة کیفیت، امری ضروری و غیرقابل انکار میباشد که بایستی توسـط همـة پژوهشـگران مورد توجه قرار گیرد. مقاله حاضر با ارائه مدل علّی متغیرهای روانشناختی و آموزشی موثر بر رعایت اخلاق پژوهش در بین دانشجویان تلاش میکند با ارائه متغیرهای مربوطه اهمیت رعایت اخلاق پژوهش را دو چندان کند.
روش: پژوهش حاضر از منظر هدف کاربردی، و از منظر گردآوری اطلاعات و دادهها از نوع توصیفی همبستگی است. جامعه آماری مطالعه، 730 نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه علامه طباطبایی بوده که با استفاده از روش نمونهگیری طبقهای – تصادفی متناسب با حجم هر یک از طبقات و بر اساس فرمول کوکران 252 نفر از آنان به عنوان نمونه تعیین گردیدند. ابزار گردآوری اطلاعات، تلفیقی ازپنچ پرسشنامه بسته و استاندارد است. جهت ﺗﺤﻠﻴﻞ دادهها از آﻣﺎرﻫﺎی ﺗﻮصیفی، ماتریس همبستگی، تحلیل مسیر و شاخصهای نکویی برازش با استفاده از نرم افزار lisrel8.5 استفاده گردید.
یافتهها: نتایج تحلیل مسیر نشان داد که از بین متغیرهای تحقیق به ترتیب متغیرهای وجدانی بودن، شدت تنبیه ادراک شده، آموزش اخلاق پژوهش و نگرش مذهبی بیشترین اثر بر رعایت اخلاق پژوهش داشتهاند، اما تاثیرگذاری متغیر خود تنظیمی پژوهش بر متغیر ملاک تایید نگردید
نتیجهگیری: بر اساس یافتههای تحقیق انجام اقداماتی جهت پررنگتر کردن نظارت بر فعالیتهای پژوهشی و ورود مفاهیم و الزامات اخلاق پژوهش و هم چنین تبعات عدم رعایت آن، در برنامه درسی دانشجویان می تواند به ارتقای رعایت اخلاق پژوهش بیانجامد.
Machine summary:
بر این اساس ادراک محققین از میزان نظارت بر رعایت اخلاق پژوهش و شدت تنبیه و عواقب ناشی از عدم رعایت آن بر جهت دهی رفتار پژوهش اثرگذار است.
در تحقیق حاضر متغیرها به سه دسته پیشبین (وجدانی بودن، آموزش اخلاق پژوهش و نگرش مذهبی8)، ملاک (رعایت اخلاق پژوهش) و متغیرهای واسطه ای (شدت تنبیه ادراک شده9 و خود تنظیمی پژوهش) تقسیم میشوند.
هم چنین برای سنجش متغیرهای آموزش اخلاق پژوهش، شدت تنبیه ادراک شده و خود تنظیمی پژوهش از پرسشنامههای محقق ساخته با توجه به ادبیات تحقیق استفاده گردید.
(رجوع شود به تصویر صفحه) با توجه به جدول یک مشاهده میشود که از میان متغیرهای پیش بین پژوهش بالاترین ضریب همبستگی با متغیر ملاک به ترتیب برابر است با وجدانی بودن (42/0)، آموزش اخلاق پژوهش (37/0) و نگرش مذهبی (22/0) که از نظر آماری در سطح 01/0 معنیدار است.
نتایج آزمون مدل نشان داد که متغیر وجدانی بودن بر متغیر رعایت اخلاق پژوهش دارای اثر مستقیم و معنادار است.
از سوی دیگر بر اساس نتایج به دست آمده در این مطالعه، آموزش اخلاق پژوهش بر شدت تنبیه ادراک شده توسط دانشجویان اثر میگذارد.
نتیجهگیری براساس یافتههای تحقیق بهترتیب متغیرهای وجدانی بودن، شدت تنبیه ادراک شده، آموزش اخلاق پژوهش و نگرش مذهبی بیشترین اثر بر رعایت اخلاق پژوهش داشتهاند، اما تاثیرگذاری متغیر خود تنظیمی پژوهش بر متغیر ملاک تأیید نگردید.
Ethical standards in human science research.
Research ethics in the social sciences.
Guideline for research ethics in the social sciences, law and the humanities.
Codes of research ethics in lived experiences of social sciences elites.