Abstract:
مقاله حاضر، در پی بررسی شاخصههای روششناسی تفسیر سیاسی قرآن است. سؤال اصلی پژوهش، چیستی و ویژگیهای روششناسی این نوع تفسیر است. مدعای مقاله این است که قرآنگرایان، با تغییر در روشهای سنتی تفسیر قرآن و با عرضه روش جدید، به فهم تازهای از قرآن رسیدند که متفاوت از قرآنپژوهان پیشین بود. این فهم جدید، با تأکید بر عقلگرایی، علم جدید تاریخ، اهداف و مقاصد قرآن، تعامل با واقعیتهای سیاسی ـ اجتماعی، پرهیز از احادیث ضعیف و عرضه نتایج پژوهش به زبان ساده برای توده مردم و نفی اجماع، شکل گرفت. حاصل پژوهش با این شاخصهها، نشان دادن اسلام اعتدالی و کارآمد در عرصه داخلی و نظام بینالمللی است. این مقاله بر اساس رویکرد تاریخ فکری، با الهام از روش استیوارت هیوز سامان یافته است.
Machine summary:
این فهم جدید، با تأکید بر عقلگرایی، علم جدید تاریخ، اهداف و مقاصد قرآن، تعامل با واقعیتهای سیاسی ـ اجتماعی، پرهیز از احادیث ضعیف و عرضه نتایج پژوهش به زبان ساده برای توده مردم و نفی اجماع، شکل گرفت.
علاوه بر آن، در جهان معاصر، روشهای جدیدی از جمله روش تفسیر علمی قرآن شکل گرفت که به معنای استفاده از روشها و نظریههای علمی برای فهم قرآن است.
(ارکون، 1392، ص130) یکی از نتایج چنین مطالعهای از قرآن و سنت پیامبر9، چون دو ابزار بسیار مهم عقلگرایی و توجه به واقعیتها و مقتضیات امروزین جامعه را در برمیدارد، از قرائتهایی داعشگونه متصلب از متون دینی و مخصوصا قرآن جلوگیری میکند و مسیری جدید در فهم اعتدالی و مسالمتآمیز از اسلام رحمانی را به جهان نشان میدهد و تحولات اجتماعی را امری طبیعی و تکاملی و فرصتی برای فهم بهتر دین و رساندن پیام آن به تمام شریعت تلقی میکند.
در عقلگرایی، توجه به واقعیتها و معضلات و نیازهای امروزین انسان معاصر و عرفهای جاری در زندگی بشر اهمیت دارد و چگونگی عرضه این مسائل به قرآن و سنت و نشان دادن یک زندگی مطلوب و متعالی برای مسلمانان و کل بشر، هدف است که با عقل و وجدان بشر سازگار باشد و توانایی پالایش اوهام و خرافات را از جامعه اسلامی داشته باشد.
(طالقانی، 1334) بنابراین عقلگرایی، یکی از شاخصههای مهم روششناسی قرآنگرایان محسوب میشود و تکمیلکننده پازل نهگانهای است که در روش قرآنپژوهان معاصر به آن تأکید و به کار گرفته شده است و سبکی از تفکر را شکل میدهد که توانایی فهم جدید از قرآن را با توجه به مقتضیات زمان و مکان، به قرآنپژوه اعطا میکند.