Abstract:
هدف این مقاله بررسی و تعیین محدوده سنیای است که کودکان در آن میتوانند معقولات ثانیه فلسفی را درک کنند. پژوهش از نوع ترکیبی و با کاربرد روش کیفی و کمّی انجام شده است. از روش کیفی در تبیین چگونگی ادراک مفاهیم فلسفی و فرایند درک مفاهیم عقلی و فلسفی تا محدوده سنی شش سالگی، و از روش کمّی برای تعیین میزان درک مفاهیم فلسفی توسط کودکان در سن شش سالگی استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش 24 نفر شامل شش دختر و هجده نفر پسر است.
در مراحل انجام پژوهش ابتدا مشخص شد که سه مرتبه نخست عقل نظری (عقل بالقوه، عقل بالملکه و عقل بالفعل) در چه محدوده سنی تحقق پیدا میکنند و سپس متناظر با آن کیفیت درک انواع مفاهیم در دوران کودکی تبیین و محدوده سنی درک معقولات ثانیه فلسفی در کودکان تعیین و در پایان میزان درک کودکان از مفاهیم فلسفی در این محدوده سنی بررسی شده است.
نتایج نشان میدهد که کودکان در مرتبه عقل بالقوه نمیتوانند مفاهیم کلی را درک کنند. آنان در مرحله عقل بالملکه معقولات اولی مانند درخت، اسب، کوه و خانه را درک میکنند و در مرتبه عقل بالفعل، معقولات ثانیه فلسفی مانند وجود، عدم، ماهیت، علت و زمان را درک میکنند. برای تحلیل دادهها از آزمونهای کولموگروف اسمیرنف و خی دو استفاده شده و با توجه به شواهد پژوهش کودکان در سن شش سالگی به مرتبه عقل بالفعل دست یافته و توانایی درک مفاهیم فلسفی را پیدا میکنند.
The present article aims at investigating and specifying the proper age range of the children to understand the secondary philosophical intelligibles. The study is a combined one conducted using both qualitative and quantitative methods. We used qualitative method in explaining the mode of perceiving philosophical concepts and the process of perceiving rational and philosophical concepts in the 6 years old children, and used quantitative method for specifying the extent to which 6 years old children perceive philosophical concepts. The statistical population consisted of 24 girls and 18 boys.
First, we found out when (i.e. in what age range) the three orders of theoretical intellect (potential intellect, habitual intellect and actual intellect) are realized; and then, accordingly, we investigated how children perceive various concepts in their childhood and when the perception of secondary philosophical intelligibles is realized. Finally, the extent to which children realize philosophical concepts in that age range is investigated.
The findings show that children, in the stage of potential intellect, cannot perceive general conceptions. In the stage of habitual intellect, they perceive primary intelligibles such as tree, horse, mountain, and house; and in the stage of actual intellect, they perceive secondary philosophical concepts such as existence, nothingness, essence, reason and time. To analyze the data, we used Kolmogorov–Smirnov test and Chi-square test; considering the evidences, we found that 6 years old children obtain the actual intellect and are able to perceive philosophical concepts.
Machine summary:
در مراحل انجام پژوهش ابتدا مشخص شد که سه مرتبه نخست عقل نظری (عقل بالقوه، عقل بالملکه و عقل بالفعل) در چه محدوده سنی تحقق پیدا میکنند و سپس متناظر با آن کیفیت درک انواع مفاهیم در دوران کودکی تبیین و محدوده سنی درک معقولات ثانیه فلسفی در کودکان تعیین و در پایان میزان درک کودکان از مفاهیم فلسفی در این محدوده سنی بررسی شده است.
در بررسی محدوده سنی پیدایش مراتب عقل نظری باید توجه داشت که با قوای ادراکی موجود در مرتبه حس، امکان درک مفاهیم عقلی را ندارد و صرفاً زمینه آن فراهم میآید؛ زیرا تولد انسان در این عالم، با استعداد ادراک عقلی عجین است؛ یعنی زمینههای ادراک عقلانی که همراه با تولد نوزاد به شکل ابزار و قوای ادراکی حسی پدید میآیند، باعث میشود تا کودک از هنگام تولد عقل بالقوه باشد.
پیش از این بیان شد که علامه طباطبایی در تحلیل کیفیت درک مفاهیم کلی، دو مبنای مسبوقیت هرگونه ادراک حصولی به شناخت حضوری؛ و تقدم ادراکات جزئی بر کلی را مطرح کرده است (مطهری، 1373، ص253−264)؛ این دو مبنا اولین گزارههای مورد نیاز برای توصیف فرایند درک مفاهیم فلسفی بهوسیله کودکان هستند؛ زیرا درک معقولات ثانیه فلسفی بهعنوان یکسری مفاهیم کلی و عقلی محتاج تحقق ادراکاتی جزئی برای کودک است؛ زیرا پیدایش این معقولات در ذهن انسان مشروط به مواجهه با افراد و مصادیق خارجی آنها و درک آنها بهصورت جزئی است.
ب. یافته های کمّی میزان درک مفاهیم فلسفی توسط کودکان با توجه به اینکه این مقاله به دنبال بررسی و تعیین محدوده سنی درک معقولات ثانیه فلسفی میباشد، ضروری است که ادعای خود را با ارائه شواهد تجربی نیز اثبات کند.