Abstract:
آیه 5 سوره مائده یکی از آیاتی است که در آن خوراک اهل کتاب برای مسلمین حلال شمرده شده است. مفسرین و اهل لغت در این باره دچار تشتت آراء و اختلاف نظر شدهاند. خصوصا فقهای اهل سنت و شیعه در این باره فتاوای مختلفی را ارائه دادهاند. برخی طعام را در آیه به معنای ذبائح و برخی حبوبات و میوهجات و نان دانستهاند. با بررسی معنای طعام از منظر اهل لغت و مفسرین میتوان راهی برای حل اختلاف یافت. اشکالاتی که مفسرین و فقهای امامیه به اهل سنت وارد نمودهاند دارای اهمیت بوده و نمیتوان به راحتی از کنار آنها گذشت. در این میان روایاتی نیز وارد شده که گرچه خارج از بحث میباشد ولی موجب تفاسیر متعدد از این آیه شده است. طعام از دیدگاه مفسرین و فقهای شیعه در قرآن به معنای حبوبات، نان گندم، میوهجات بوده و به هیچ وجه نمیتوان آن را به معنای قربانیها و یا هرگونه خوراک دانست. زیرا اگر اطلاق معنای طعام در نظر گرفته شود، تمام غذاهایی که اهل کتاب حلال میدانند، برای مسلمانان نیز حلال خواهد بود و این با نصوص متعدد در کتاب و سنت تعارض خواهد داشت.
Machine summary:
چگونه میتوان چنین تفسیری را قبول نمود در حالی که با آیات فراوانی از قرآن و سنت رسول اکرم(حر عاملی، 1409ق: 24/ 99، باب 1) ناسازگار است؟ سوم) گروهی معتقدند که آنچه برای اهل کتاب در شریعت خودشان حلال است همان مقصود آیه بوده و برای مسلمین حلال میباشد(دروزه، 1384: 9/ 46).
در حالی که با توجه به آنچه برخی از اهل لغت گفتهاند، طعام به معنای نان گندم میباشد و این واژه بیشتر در همین معنا استعمال شده است(فیومی، همان: 2/ 373، زمخشری، همان: 2/ 304).
Jasas, ahmad ibn ali fourth 1405 AH, ahkam al qoran, dar ehya al torath al arabi, issued in Beirut- Lebanon.
از یافتههای پژوهش برمیآید که این واژه در آیات مختلف قرآن کریم، سیر تحول معنایی مختلفی را پشت سر نهاده و افزون بر معنی "آشکار" در معانی دیگری نیز به کار رفته است.
این آیه پرستش غیر خدا را ضلالت نامیده(قرشی، 1377: 6/ 525) و آوردن صفت "مبین" برای آن است که مشرکان هیچ دلیلی بر ادعای خود که غیر خدا مستحق پرستیدن باشد ندارند(ثقفی تهرانی، 1398: 8/ 404).
3. سحر مبین کلمه "مبین" در 5 جای قرآن صفت برای واژه سحر قرار گرفته که در این آیات نوعی لجاجت و سرسختی در میان بوده است.
"سلطان مبین" در این آیات به معنی حجت، دلیل و برهان آشکار است که بر عقل چیره شود؛ یا به معنای سلطه پیدا کردن از هر جهت میباشد؛ یا به معنی مطلق معجزه است؛ یا درباره معجزههای موسی و دیگر پیامبران الهی برای واضح شدن امری است.
2) "مبین" در این آیه نیز شکلی مادی دارد و آن دودی است که برای همگان قابل رؤیت باشد.