Abstract:
تجربه‌ی زیسته و علم حضوری دو مفهوم بنیادی در نظام‌های فکری دیلتای و ملاصدرا هستند. این دو متفکر با تاکید بر بی‌واسطگی و خطاناپذیری علم حضوری و تجربه‌ی زیسته، سعی کردند کل بنای معرفت بشر را بر این دو مبتنی کنند. به علاوه، هم دیلتای و هم ملاصدرا، ادراک و فهمی را که بدین شیوه حاصل می‌شود، نه پذیرش صرف واقعیات بیرونی یا عملی منفعلانه، بلکه عملی فعالانه قلمداد می‌کنند. نکته‌ی دیگر این است که دیلتای قلمرو تجربه‌ی زیسته و فهم حاصل از آن را هم حالات درونی مدرک و هم حالات درونی دیگران به علاوه‌ی ظهورات و بروزات این حالات می‌داند؛ در حالی که علم حضوری در نزد ملاصدرا گستره‌ی محدودتری دارد و فقط نفس و قوا و حالات آن را در بر می‌گیرد. اما مشکلی که هم تجربه‌ی زیسته و هم علم حضوری با آن مواجه‌اند، شخصی بودن و در نتیجه نسبی بودن آنهاست. دیلتای می‌کوشد تا با توسل فرض اثبات نشده‌ی «اشتراک انسان‌ها در آگاهی» این مشکل غلبه کند؛ در حالی که ملاصدرا سعی می‌کند با توسل به تقسیم کار میان علم حصولی و حضوری از یک سو، و آفرینش انسان بر سرشت واحد و در نتیجه داشتن ابزار معرفتی یکسان، به این مساله فائق آید.
The lived-experience, Erlebnis, and "knowledge by presence" are two key concepts in the philosophies of Dilthey and Mulla Sadra. Insisting on immediatedness and infallibility of lived experience and knowledge by presence, both philosophers have try to ground the whole of human knowledge in the two way of cognition. Moreover, they do treat the understanding achieved in this manner, not much mere reception of external facts, passive act, as an active act. The other point is that Dilthey believes that the scope of lived experience and the understanding derived from it, includes not just internal states of percipient but also internal states of the other people and manifestations of these states. However, knowledge by presence, for Mulla Sadra, has a more narrow extent; namely, it comprises only the percipient's soul and its faculties and states. Nevertheless, the problem that lived experience and knowledge by presence faced is subjectivity and relativity. Dilthey endeavor to overcome this difficulty through appeal to the unproven supposition of human congeniality in consciousness; while Mulla Sadra tries to cope with the problem in like manner, but basing on the principle of the unity of being.
(
, 
, 
)
