Abstract:
مخاطبان آثار معماری اسلامی بهواسطه حضور در این مکانها به کیفیتی اذعان میکنند که بیگمان عمق وجود آنها را نشانه رفته است. اما اگر این تجربه عمیق درونی را که مختص بناهای اسلامی نیز نیست و در اغلب بناهای فرهنگهای سنتی یافت میشود، با نظریهپردازیهای رایج در باب فهم معماری مقایسه نماییم کمتر سنخیتی پیدا میکنیم. بر این مبنا اهتمام این مقاله بر آن است که با استعانت از پشتوانه غنی عرفان اسلامی، نکات و ابهاماتی را که درباره مسئله کیفیت وجود دارد، تا حدی روشن نموده و نتایج آن را در حد بضاعت خود، در حوزه معماری جاری سازد. در این راستا با ابتنای بر آنچه از قلمرو اندیشه عارفان اسلامی مستفاد میشود، میتوان گفت که یک اثر معماری نیز همچون کلیت پدیدههای عالم اعم از مصنوع و طبیعی، زنده و ذومراتب بوده و بسطی طولی در نظام هستی دارد: از مرتبه ماهوی یا باطنی تا نمود بیرونی یا ظاهری. اما مبتنی بر قاعده سلسلهمراتب وجودی در پدیدهها، زندگی ذاتی مکانهای مختلف نسبی است. در این میان کیفیت و کمیت یک مکان نیز دو مولفه اساسی و تعینبخش مرتبه ظاهری آن هستند که میزان هستی ذاتی یک مکان، به آنها نیز سریان پیدا میکند. نکته مهمتر آنکه در فهم عرفانی از میان دو وجه ظاهری مکان، کیفیات آن تقدم وجودی، مرتبهای و معرفتی نسبت به کمیت آن داشته و در واقع نسبتی طولی با ذات مکان دارند. پس میتوان استنباط نمود تاثیرگذاری عمیقی که بهواسطه حضور در آثار معماری اسلامی رخ میدهد، در وهله اول بهمناسبت ذات زنده این مکانهاست؛ که این میزان از زندگی از مجرای کیفیات چندسطحی مکانها از سوی مخاطبان آنها دریافت میشود.
Since ancient times، all schools of thought and different people and societies have introduced characteristics of the best living place (environment or space) for humans. These were introduced by philosophers and thinkers in different societies. In the contemporary era، because of the physical expansion of cities as a result of the development of transportation systems in addition to the growth of tourism، city environments and especially their public domains demand specific characteristics. The main goal of this research is to introduce and explain “features of the best urban public realm.” Analytical reasoning is the main research method used to answer this question. The main characteristics of the good public realm are derived from that part of human needs which is present in public spaces. These human needs can be categorized into three groups، namely spiritual، mental، and physiological. These are corresponding to the three dimensions of human life، those which are mentioned by different religions and schools of thought. Since this research is done in Iran، these human dimensions inevitably derive from Islamic beliefs.