Abstract:
یکی از دیدگاههای مطرح در چند دهة اخیر دربارة فلسفه و هدف قیام امام حسین(ع)، دیدگاه «قیام برای تشکیل حکومت» است که در کتاب شهید جاوید به آن پرداخته شده است. این دیدگاه که در مقابل دیدگاه «تعبّد به شهادت» مطرح شده بود، موجی از اعتراض و نارضایتی در محافل دینی و روحانی و مجالس خطبا و وعاظ شیعه ایجاد کرده و نقدها و ردیههای بسیاری را از سوی نویسندگان و حتی برخی از علما و فرهیختگان حوزه در چند دهة گذشته در ایران به خود اختصاص داد. با این وجود، صاحب این نظریه، کوشش گستردهای را برای اثبات نظریة خود انجام داده است. پژوهش حاضر، درصدد تقریر این نظریه و نقد و بررسیِ آن با رویکرد تاریخی است. قیام عاشورا همانند نهضتها و انقلابهای دیگر نیست که رهبران و نقشآفرینان آن افراد عادی و غیرمعصوم باشند. ویژگی برجستة این قیام منحصر به فرد، در رهبر آن خلاصه میشود که انسانی است برگزیده از سوی خدا و برخوردار از مقام و منصب امامت، و به سبب دارا بودن دو شأن علم و عصمت، هیچگونه خطا و لغزشی از او صادر نمیشود. بنابراین نمیتوان سیره و رفتار او را با دیگران مقایسه کرد. بلکه سیرة او، ملاک و معیار رفتار برای دیگران است.
Machine summary:
"همچنین به چه دلیل آن حضرت در مراحل مختلف قیام ، هر ملاقات کننده ای را به یاری میطلبید و از او دعوت به شرکت در قیام میکـرد؟ مگر نه این است که او میدانست که این تلاش ها به نتیجه ای نخواهد رسید و پایان این قیام به شهادت خود، خاندان و یارانش میانجامد، پـس چـرا بـر اسـاس آنچـه آگـاهی داشت ، عمل نکرد و چنین کوشش های به ظاهر بینتیجه و حتی ـ نعوذ بالله ـ بیهـوده را کرد؟ آیا جایز است امام (ع ) دانسته خود را به کشتن دهد و به دست خـویش ، زمینـه را برای وقوع یکی از زشت ترین کارها در طول تاریخ بشریت ، فراهم آورد؟ صاحب این نظریه ، برای فرار از این پرسش ها و شبهات و نیز ارائۀ تفسـیری از نهضـت عاشورا که به گمان خویش منطبق با موازین و قواعد فقهی شیعه باشـد، تنهـا راه حـل این مشکل را در انکار علم تفصیلی امام (ع ) (نه علم اجمالی به اصل شهادت ) به فرجـام قیامش دانسته اسـت (صـالحی نجـف آبـادی، ١٣٦١ ش : ٤٥٥ ـ ٤٥٦؛ همـو، ١٣٨٤ ش : ٩٩ـ١٠٣)، چرا که بر اساس چنین دیدگاهی، معنا ندارد که حتی یـک انسـان عـادی کـه تصمیم به انجام کاری میگیرد وآگاهی کامل به پیامدها و فرجـام کـار خـویش دارد، در همان زمان ، تصمیم به انجام کار دیگری را بگیرد کـه پیامـدهای آن ، بـا پیامـدهای کـار نخستینش منافات داشته باشد، تا چه رسد به امام معصوم که بنابر باور مسـلم شـیعه ، از خطا و اشتباه مصون است (صالحی نجف آبادی، ١٣٧٩ ش : ١٤٩ ـ ١٥٠ و ١٨٣ ـ ١٩٠؛ همو، ١٣٨٤ ش : ١٢٠ ـ ١٢١)."