Abstract:
در گفتگوی میان علم و دین، گاه علم در برابر دین، چالشی نظری را مطرح می سازد . نگاهی
هرچند گذرا به پیشرفت علم و نظریه های علمی، به ویژه در عصر معاصر، نظری ههایی مانند نسبیت،
کوانتوم و آشوب زمینه ساز تحولی اساسی در دیدگاه های الهیاتی نسبت به جهان طبیعت شده است
که نه تنها تعارض علم و الهیات را به گذشته می سپارد، بلکه نسبت به جدایی و انفکاک همه جانبه
این دو نیز، تردیدهای جدی ابراز شده است. تعامل دیدگاه های علمی با تاملات فلسفی -الهیاتی در
باب جهان طبیعت، می تواند زمینه های مناسبی را برای تبیین منسجمی درباره طبیعت فراهم کند. در
این تحقیق به بررسی نظم در جهان از منظر اسلام و نظریه آشوب پرداخته شد و معلوم شد که نظریه
آشوب، نه تنها برهان نظم را نفی نمی کند، بلکه گام تازه دانشمندان علوم تجربی غرب در اثبات
بیشتر نظم است. در نظریه آشوب، دانشمندان بی نظمی به وجود آمده در برخی پدید هها را، نسبت به
اهداف خودشان سنجیده و دال بر بی نظمی کرده اند. چون مطالعه تمام اجزای یک پدیده و ارتباط
اجزا با یکدیگر و ویژگی های محیطی آن، از نظر فلسفی امکا نپذیر نمی باشد، بی نظمی های به وجود
آمده را نمی توان دال بر ب ینظمی کرد.
Machine summary:
"بنابراین نظم در خارج ، با وجود منشأ انتزاع آن و به عین وجود منظم و منتظم موجود است و اگر گاهی نظم طبیعی را شی محسوس یاد می کنند که فکـر بـا کمک حس ، آن را اثبات می نماید، نظیر اینکه درباره حرکت گفته اند که فکر به یاری حس آن را درک می نماید(ملاصدرا، ١٩٨١) برهان نظم یک برهان تجربی و پسین است ، ولی تجربی بودن مقدمه اولـش بـه معنـی حسـی بودن نیست ؛ زیرا گرچه انسان از طریق حواس خود پدیدهایی را درک می کند که منشـأ انتـزاع نظـم هستند، نظم جزء کیفیات محسوس نیست ، بلکه ربط وجودی و پیوند ضروری بین دو یـا چنـد چیـز است و ضرورت پیوند و لزوم ربط هرگز از راه احساس به دست نمی آید، صغرای برهان نظـم بـر مـدار امور طبیعی تجربی است نه حسی (جوادی آملی ، ١٣٧٥).
جالب آن که ابتدا برای این که اثبات کنند عالم هستی تصـادفی بـه وجـود آمده است ، نظم عالم را منکر شده و مدعی وقوع بی نظمی یا آشـوب بودنـد و اکنـون کـه بـه نتیجـه رسیده اند بی نظمی و جود ندارد نیز می گویند: این پدیده ها تصادفی به وجود آمده و بـر اسـاس نظـم خود عمل می کنند.
دانشمندان غربی فقط امور مادی را در جهان دخالت می دهند و از وجود اراده خداوند حکیم ، غافل می باشند و بالاخره باید دقت کرد که نظم عالم هستی یک نظریه نیست ، بلکه حقیقی و واقعی است و قابل اثبات عقلی و علمی می باشد و همچنین قابل رویت همگانی است ."