شگردهای هیچانه‌های کودکانه در ادبیات عامه ایران Journal Article

فرهنگ و ادبیات عامه آذر و دی 1396 - شماره 17 ، ب (Ministry of Science (‎32 page(s) - From 163 to 194 )

Keywords: زبان لذت تمرکززدایی ادب شفاهی هیچانه Decentration Nonsense language delight folklore

Abstract:

هیچانه ها گونه ای از ادبیات کودک به شمار می روند که در گذر زمان نه ارزش خود را از دست داده اند و نه به فراموشی سپرده شده اند و همواره لذت بخش و شادی آفرین بوده اند. به راستی اسباب ماندگاری آنها در چیست که اینگونه جاودانه شده اند و هرگز کهنگی ای در آنها حس نمی شود و با همه ی نسل ها و سنین مختلف ارتباط برقرار می کنند؟ پژوهش پیش رو به معرفی هیچانه های فارسی و بررسی ویژگی ها و شگردهای این گونه ی ادبی که موجب پایداری، جذابیت و فراگیری آنها در میان کودکان شده است، می پردازد. این پژوهش، کیفی است و در آن از تلفیق روش تحلیل محتوای قیاسی و استقرایی میرینگ (2000) استفاده شده است. برای این کار در شاخه ی شعر، نمونه های عامیانه از میان ترانه های بچه ها در کتاب فرهنگ عامیانه ی مردم ایران (1346) انتخاب شده است و در شاخه ی داستان نیز آن دسته از افسانه های عامیانه ی طبقه بندی شده از سوی خسرونژاد (1389) که در بررسی پژوهشگر با ویژگی-های هیچانی همخوانی داشته اند، به کار گرفته شده است. بررسی ها نشان داد که هیچانه های فارسی بیشتر در بند فرم و ساختار زبانی هستند. همچنین هیچانه ها چه داستان و چه شعر، بنیادی ترین و ابتدایی ترین ویژگی های شعر کودک را -که در سازه های زبان و موسیقی نهفته است- به همراه دارند. چراکه بهترین شیوه ی ارتباط زبانی با مخاطب خردسال، بهره گیری از موسیقی است. ویژگی برجسته ی داستان های هیچانی نیز همین نزدیکی و آمیختگی آنها با زبان شعری است. می توان گفت هیچانه ها الفبای شعر کودک هستند در نگاهی کلی به شعرها و داستان های مورد بررسی می توان آنها را از نظر کیفیت هیچانگی، درجه بندی و به دسته های زبان هیچانی، معناهیچانی و هیچانه ی محض تقسیم کرد.

Literary nonsense is a genre in children literature which is neither devalued nor forgotten in the course of history. Rather it has always been delightful and enjoyable never forgotten. This study introduces Persian literary nonsense and analyzes the characteristics and techniques of this genre which make it constant، interesting and pervasive among children. This research is done within the qualitative paradigm utilizing the methodology of Mayring's (2000) deductive-inductive content analysis. The samples are divided in to poetries and stories. For poetry the contemporary nonsense poems in the book of Iranian Folklores (1346) are selected. As for the stories a group of folkloric legends categorized by Khosronejad. (1389) were selected. The criteria for the researcher was correspondence with nonsense characteristics. It is concluded that Persian nonsense works are mostly engaged with form and language structure. It also demonstrated that nonsense works--both poetry and story-- enjoy the most fundamental and primary elements of children poetries characteristics which are implied in language constructs and rhyme، since the best way for language communication with children is through rhythm. The remarkable feature of nonsense stories is an approximation and amalgamation with poetic language of this genre. Nonsense acts as the alphabet of children poetry. Regarding the quality of being nonsense، the studied poems and stories can be categorized into these classes: syntax nonsense، semantic nonsense and pure nonsense.

Machine summary:

"در بخش ترانه ها، از ترانه های کودکان کتاب فرهنگ عامیانۀ مردم ایران (١٣٤٦) استفاده شده و در شاخۀ داستان نیز آن دسته از افسانه های عامیانۀ طبقه بندیشدة کتاب معصومیت وتجربه (١٣٨٩)- که در بررسی پژوهشگر با ویژگیهای هیچانی همخوانی داشته اند- به کار گرفته شده است . همچنین در این پژوهش داستان عامیانۀ «نداشت ، نداشت » بررسی شده که در کتاب معصومیت و تجربه نیامده است ؛ اما وکیلیان (١٣٧٨) در متل ها وافسانه های ایرانی و انجوی (١٣٧١) در گذری ونظری بر فرهنگ مردم روایت های مختلف آن را بازگو کرده اند. ١٧ با توجه به نبود داستان های هیچانی امروزی، این بخش تنها به بررسی متل های عامه پرداخته است که مهم ترین شگردهای یافت شده عبارت اند از: ساخت زبانی آمیخته با تکرار و بهره گیری از واژگانی بیربط با یکدیگر برای هم قافیگی، سیر زنجیروار متل بدون توجه به معنا، طنز و تمسخر با برجستگی مفهوم های بیاهمیت ، وارونگی و تناقض ، و تمرکززدایی. به دلیل وجود همین سازه های زبانی و موسیقایی است که در طبقه بندی افسانه های ایرانی، داستان های هیچانی همچون «کک به تنور» زیرمجموعۀ قصه های زنجیره ای قرار دارند؛ زیرا در ادبیات فارسی بیشتر به ساخت زبانی هیچانه ها پرداخته شده و این قصه ها نیز با ساخت زبانی ویژه - که سرشار از تکرار، عبارت های سجع گونه و..."

Download citation file :
(پژوهیار, , , )

Download PDF
Downlaod HTML

Shortlink:

Page: