Abstract:
در این مقاله ، در هم تنیدگی اوصاف طبیعت و احوال اجتماع در برخی از اشعار مهدی اخوان
ثالث با نگاهی بر تحلیل گفتمان انتقادی و براساس مربع ایدئولوژیک ون دایک بررسی شده
است. اشعار اخوان براساس عوامل گفتمان مدار سرودههایش, تحلیل, و نشان داده شده است
که چگونه اخوان عیبهای(دیگری) را برجسته و خطای(خودی) را فرو میکاهد و همچنین به
توصیف و رفع تاکید از اطلاعات حاوی نکات منفی دربارة ما (خودی) و توصیف و رفع تاکید
از اطلاعات حاوی نکات مثبت درباره آنها (دیگری) میپردازد. این چهار اصل در نظریة ون
دایک به(مربع ایدئولوژیک، معروف شده است. از جمله اهدافی که در این نوشتار دنبال
میشود این است که دیدگاههای اجتماعی و ایدئولوژیک اخوان در قالب بیان هنری با تحلیل
انتقادی اشعار وی» بهتر شناخته شود. همچنین با درنظرگرفتن نظریه تحلیل گفتمان انتقادی،
شگردهای هنری اخوان و پیوند شعر او با اجتماع شناسانده شده، و معلوم شد چگونه اخوان با
به کارگیری عناصر و پدیدههای طبیعت به شکل نمادین به زیبایی، وضعیّت جامعه خود را
ترسیم کرده است. روش این پژوهش، توصیفی - تحلیلی است و دادههای پژوهش با استفاده
از شیوة تحلیل محتوا و شیو کتابخانهای و سندکاوی، بررسی شده است. از جمله نتایج این
پژوهش, این است که. هدف اخوان از توصیفات طبیعی مانند شاعران گذشته صرفا وصف
طبیعت نیست ، در وّرای توصیفات» واقعیتهای نهفتهای است که با نظریة تحلیل گفتمان انتقادی
توضیح داده میشود.
Machine summary:
جملات این متن ، نحو طبیعی زبان را ندارد و دارای نحو فردی و نشاندار است ؛ به طور مثال : اخوان در این دو بیت ، قیدهای «با آن پوستین سرد نمناکش » و «سکوت پاک غمناکش » را در آخر جمله برای تأکید بر وجهۀ ستمگری حکومت غیر مردمی و غمگینی و اندوه حاکم برجامعۀ ایران به کار برده است .
اخوان یکی از ارکان مربع ایدئولوژیک ون دایک را، که توصیف و رفع تأکید از اطلاعاتی که حاوی نکات منفی دربارة ما(خودی) است ، در این پاره ها به کار بسته است ؛ به این صورت که باغ بیبرگی بذاته زیبا نیست ؛ اما وی، باغ بیبرگی را با اینکه پرتو امید و شوقی از چشمش نمیتابد و برگ لبخند و شادی بر ساحتش نمیروید، زیبا میداند؛ زیرا این باغ (ایران ) از این میوه ها یا مبارزان بزرگ و تمدن کهن و باشکوه ایران ، سخن میگوید و کسب زیبایی میکند و به همین دلیل شاعر آن را زیبا میداند.
هدف اخوان از توصیفات طبیعی مانند شاعران گذشته صرفا وصف طبیعت نیست بلکه او در توصیفات خود از طبیعت از دید تحلیل گفتمان انتقادی، علاوه بر وصف به دنبال ترسیم اوضاع پریشان جامعۀ خود، فقر، انتقاد از خفقان ، استبداد و ستم حاکم بر جامعه برجسته سازی ظلم و ستم دشمنان و ویژگیهای منفی آنها و در عین حال برجسته سازی ویژگی آزادگی، شجاعت و پایداری مردم ایران است .