Abstract:
از دیدگاه هلیدی (1994)، زبان انسان دارای سه نقش اصلی بازنمودی، بینافردی و متنی است که هر یک بهترتیب توسط ساخت گذرایی، ساخت وجهی و ساخت موضوعی تحقق مییابند. در سالهای اخیر، بر اساس این فرض که تصاویر نیز نوعی گفتمان به شمار میروند، کرس و ونلیوون به موازات سه فرانقش بالا، فرانقشهای بازنمودی، تعاملی و ترکیبی را برای مطالعۀ تصاویر مطرح ساختهاند که توجه بسیاری از محققین را به خود جلب نموده است. هدف این مطالعه بررسی 20 تصویر از کتاب فارسی پایۀ اول دبستان بر اساس چارچوب ارائهشده توسط کرس و ونلیوون (1996) است. نتایجِ تحلیل سه نقش بازنمودی، تعاملی و ترکیبی بیانگر آن است که تصاویر این کتاب برآنند تا الگوهای مسلط فرهنگ ملی را به مخاطبان کودک خود ارائه و تفهیم نمایند. تصاویر غالباً انسانهای عادی و زندگی روزمره و سنتی ایرانی را به نمایش میگذارند و به لحاظ جنسیتی نیز مردان بیش از زنان بازنمود یافتهاند. از مجموع 20 تصویر تحلیلشده، موضوع اصلی 19 تصویر انسان بوده و تنها یک تصویر به موضوع حیوانات پرداخته است. بنابراین، میتوان نتیجه گرفت که این تصاویر، تصویری نسبتاً واقعی از زندگی مخاطبان منعکس میکنند. جایی که افراد، کنشها و روابط اجتماعی آنها نقش و جایگاه مرکزی دارند.
Machine summary:
بررسی نشانه شناختی تصاویر کتب کودکان بر اساس رویکرد نشانه شناسی اجتماعی: 1 مطالعۀ موردی کتاب فارسی پایۀ اول دبستان لیلا نظری طرهان ٢ دانش آموختۀ کارشناسی ارشد زبانشناسی همگانی، دانشگاه رازی 3 کورش صابری استادیار دانشگاه رازی چکیده از دیدگاه هلیدی (١٩٩٤)، زبان انسان دارای سه نقش اصلی بازنمودی، بینافردی و متنی است کـه هـر یـک بـه ترتیب توسـط سـاخت گذرایی، ساخت وجهی و ساخت موضوعی تحقق مییابند.
کرس و ون لیوون با استفاده از این فرانقش ها به تدوین یک چـارچوب تحلیلـی جدید موسوم به «دستور طراحی بصری »٧ برای تحلیل تصاویر همت گمارده اند که توسـط دو اثـر مهـم یعنی نشانه شناسی اجتماعی (هاچ ٨ و کـرس ٩، ١٩٨٨) و خوانـدن تصـاویر (کـرس و ون لیـوون ، ١٩٩٦) معرفی شد.
بردار غالباً خطی قطـری اسـت کـه شـرکت کنندگان را در تصویر به یکدیگر متصل میکند و ما را به عنوان مخاطب بر آن میدارد تا متن تصویر را مورد پرســش قرار داده و از نقش شرکت کنندگان حاضر در تصویر بپرســیم ؛ اینکه چه کسـانی نقشـی فعـال در یـک عمل یا نگاه بازی میکنند و چه کسانی منفعل اند یا موضوع عمـل قـرار گرفته انـد؟ در سـاخت روایـی، جنبه های روابط بین شرکت کنندگان ، کنش ١٨ و واکنش ١٩ بین آنهـا، فعـال و منفعـل بـودن آنهـا مطالعـه میشود.
کرس و ون لیوون (١٩٩٠) مرکز و حاشیه را برای توضیح روش هایی به کار بردنـد کـه بعضـی از تصاویر و متون چندوجهی عناصری را در مرکز طرح قرار میدهند تا به بیننده نشان دهنـد کـه آنچـه در مرکز تصویر به نمایش گذاشته شده است ، به عنوان هستۀ اطلاعاتی بازنمایی شده است و سـایر عناصـر تابع هستند.