Abstract:
ارتش نوین ایران پس از کودتای سوم اسفند 1299 تشکیل شد و در دی 1300 به طور رسمی آغاز به کار کرد. واحدهای نظامی در قشون متحد الشکل ادغام شدند و تحت نظر وزارت جنگ و فرماندهی واحدی قرار گرفتند. کلیه واحدهای نظامی و انتظامی تا پایان سلطنت رضا شاه از حوزه نظارت قوه مقننه، قوه مجریه و کابینه خارج و زیر نظر مستقیم رضاشاه بودند. اشغال ایران از طرف متفقین در سوم شهریور 1320 به فروپاشی ارتش انجامید. اما ضرورت حفظ ارتش برای دفاع از تمامیت ارضی کشور و تسلط بیگانگان به بخشی از خاک ایران باعث شد که حکومت مرکزی و سیاسی کشور به بازسازی ارتش بپردازد و
محمدرضا شاه فرمانده کل قوا، با کمک ایالات متحده ارتش را بازسازی و در اختیار خود قرار دهد. پس از ملی شدن صنعت نفت دکتر مصدق به نخست وزیری رسید اما دولت تسلطی بر عملکرد نظامیان نداشت. نظامیان به تشویق دربار به مخالفت با دکتر مصدق می پرداختند از این رو مصدق تصمیم گرفت با در اختیار گرفتن منصب وزارت جنگ سلطه دربار را بر ارتش کم رنگ کند و سیطره دولت را بر ارتش بیشتر کند. پس از 30 تیر مصدق آن چنان قدرت و دربار از آن چنان ضعفی برخوردار بود. دکتر مصدق برای وادار کردن شاه به سلطنت و نه حکومت بود با این وجود، روابط مصدق با مجلس از یک سو و با شاه از سوی دیگر
به پایان راه و بن بست نزدیک می شد. هدف پژوهش حاضر آشنایی با مواضع و عملکرد نیرو های نظامی و انتظامی (به طورکلی ارتش) در قبال دولت دکتر محمد مصدق و تاثیر آن در کودتای 28 مرداد 1332 می باشد.
Machine summary:
"روزنامه آتش در شماره 20 خرداد ماه خود می نویسد که: هفته گذشته دکتر مصدق به کمیسیونی که مأمور رسیدگی به کار افسرانی که به تازگی بازنشسته شده اند ، دستور می دهد که تعدادی از این افسران را که شایستگی مراجعت به خدمت دارند را معرفی کند و از 130 نفر افسری که به تازگی (در مرحله آخر) بازنشسته شده اند عده زیادی را دوباره به خدمت دعوت کند، که برای نمونه از سرگرد وحدت نام می برد.
تعداد 136 نفر از افسران جوان ارتش که در بین آنان بهترین و لایق ترین و فاضل ترین افسران ارتش وجود دارد مدت 5 ماه است که خلاف نص صریح قانون فقط به صرف اغراض شخصی با قوانین آزمایشی بازنشسته، و در تمام طول این مدت مجاری کلیه اقدامات مقصوره معمول و به اخذ کوچکترین نتیجه نائل نگردیده و حتی در کمیسیونی به ریاست سرلشکر باتمانقلیچ ]برای[ رسیدگی به عرایض با شرکت معاون پارلمانی نخست وزیر تشکیل شد حقانیت ما و اغراض مسلم اشخاص و مسئولین امر تأیید و صریحا در نظریه کمیسیون شماره 6832-18/1/1332 بازرسی ناحیه 5 قید و به عرض معظم له رسید.
مصدق قصد داشت با اخراج و سپس بکارگیری دوباره افسران به آنها نشان دهد قدرت واقعی دست کیست و آنها را وابسته و مدیون خود نماید, البته تصفیه ارتش یکی از اصولی ترین کارهای دکتر مصدق به حساب می آید اما عدم تسلط کافی بر افسران طرفدار سلطنت و هم چنین عدم کنترل سفارتهای خارجی مخصوصا سفارت آمریکا که مقری برای توطئه افسران سلطنت طلب و بعدا فرماندهی کودتا شده بود, باعث تضعیف دولت مصدق شد و نهایتا منجر به سقوط دولت ملی دکتر مصدق گردید."