Abstract:
قاعدة لاضرر از مهم‌ترین قواعد فقهی است که در جمیع ابواب فقه کاربرد دارد. در اینکه از طریق این قاعده میتوان احکام ضرری را رفع کرد، تردیدی وجود ندارد؛ اما اگر از نبود حکمی ضرری محقق شود، این اختلاف وجود دارد که آیا میتوان با استناد به این قاعده آن حکم را جعل کرد. لزوم جبران ضرر یک مسئلۀ عقلی است و عقل در این خصوص بین امور وجودی و عدمی تفاوتی نمی‌گذارد. علاوه بر این، با مراجعه به عرف میتوان فهمید که امور عدمی ضرری نیز باید جبران شوند. دلیل‌های باب لاضرر نیز علاوه بر عمومیت، اطلاق دارند در اینکه هر ضرری باید جبران شود، خواه وجودی و خواه عدمی باشد.
The juridical rule of no Harm is one of the most important islamic jurisprudence rules، which is applied in all islamic jurisprudence section. There is no doubt that it is possible to eliminate harmful rules by applying this rule. But if the lack of a rule leads to a loss، there is a difference that can the said rule establishes a rules. The need to compensate for the damage is a rational issue. In this regard، reason does not distinguish between existential and non-existential affairs. In addition،by referring to the custom، it can also be seen that non-harmful matters should also be compensated. The reasons for the rule of law are absolute. In that sense، any damage should be compensated، whether it be existential or non-existent.
Machine summary:
اختلاف در این است که چنانچـه از صادر نشدن یک حکم ، ضرری محقق شود، آیا میتوان با استناد به قاعدة لاضرر، آن حکـم را وضع کرد؟ به بیان دیگر آیا قاعدة لاضرر صرفا رافع امور وجـودی اسـت یـا مـیتوانـد به وجود موجد عدمی نیز باشد؟ آیا لاضرر تنها نقش بازدارنـده دارد یـا نقـش سـازنده هـم دارد؟ در واقع آیا قاعدة لاضرر منحصرا قدرت نفی دارد یا علاوه بر آن ، قدرت اثبـات نیـز دارد؟ برای مثال ، فرض کنید شخصی انسان آزادی را حبس و از حاضر شدن او بـر سـر کـارش ممانعت کند؛ در این صورت سؤالی که مطرح میشود این است که آیا حبس کننده در قبال منافع از دست رفتۀ محبوس ، مسئولیت مدنی دارد و آیا می توان استدلال کرد کـه چـون عـدم وضـع ضمان در مورد حبس کننده ، ضرر به شخص محبوس است ، پس باید جعل ضمان شود یا نه ؟ پیشینۀ تحقیق محقق نایینی معتقد است قاعدة لاضرر تنها حکم ضـرری را نفـی مـیکنـد و اثبـات حکـم نمیکند.
معنای لا در قاعدة لاضرر در مورد معنای «لا» در حدیث «لاضرر و لاضرار» چند دیدگاه وجود دارد: شیخ انصاری (ره ) مینویسند: منظور از نفی ضـرر، «نفـی حکـم ضـرری» اسـت ؛ زیـرا «جواز ورود» سمره بن جندب موجب ضرر به مرد انصاری بوده کـه بـه عنـوان یـک حکـم ضرری برداشته شده است (انصاری، ١٤٢٤: ٤٦٠).
شهید صدر (ره ) معتقدند قاعدة لاضرر در امور عدمی نیز جریان دارد و با استناد بـه آن میتوان جعل حکم کرد؛ زیرا هم مقتضی وجود دارد، یعنی روایات مطلق هستند و هم مانع مفقود است یعنی اثبات این امر مستلزم فقه جدید نیست (صدر، ١٤١٧: ٤٩٢).
(
, 
, 
)
