Abstract:
بهکارگیری روشها و ابزارهای مختلف برای تأمین مالی بخشهای مختلف اقتصادی با ریسک همراه بوده و ریسک و بازده در سرمایهگذاری و تأمین مالی همیشه همراه هماند و ازاینرو تصمیمهای سرمایهگذاری هماره براساس و با ملاحظه رابطه میان ریسک و بازده صورت میگیرد. سرمایهگذاران همواره باید در تصمیمهای سرمایهگذاری خود ریسک را در نظر داشته باشند. بهدلیل اهمیت و اثرگذاری بالای ریسک و همچنین امکانپذیر نبودن حذف ریسک باید ریسکها را شناسایی، محاسبه و مدیریت کرد.
ضرورت توجه به این موضوع از آن روست که بسط و تعمیق بازار مالی در کشور باید برای رفع محدودیتهای کشور در زمینه جذب سرمایه با توجه به ملاحظههای شرعی صورت گیرد و درعینحال پاسخ به نیازهای اساسی جامعه باید با توسعه بازار سرمایه ایران و متنوع کردن ابزارهای موجود آن انجام شود. معرفی اوراق استصناع بهعنوان ابزار مالی توانا برای تأمین مالی بخشهای مختلف اقتصادی با توجه به ارزیابی ریسکهای بالقوه و بالفعل و طراحی پوشش ریسک این اوراق برای گسترش و پذیرش عمومی آن در نظام مالی ایران میتواند چالشهای زیادی از نظام تأمین مالی ایران را مرتفع کند.
در این مقاله به روش توصیفی−تحلیلی با استفاده از دادههای پرسشنامهای و روش AHP، به بررسی این فرضیه پرداخته میشود که «در بین مدلهای عملیاتی اوراق استصناع، مدل سازمان بورس اوراق بهادار بهینهترین الگو برای پوشش ریسک میباشد». برای بررسی این فرضیه، برخی از ریسکهای انتشار اوراق استصناع در قالب مدل استصناع موازی، مدل بورس و استصناع غیرمستقیم مطالعه شده است. نتایج نشان میدهد که پوشش ریسک در بین مدلهای عملیاتی اوراق استصناع، مدل بورس بهترین مدل از نظر پوشش ریسک است.
Machine summary:
مطالعات داخلی درباره مدیریت ریسک اوراق بهادار در بازارهای مالی اسلامی پژوهشهایی در داخل و خارج کشور انجام شده که در ادامه به برخی از آنها اشاره میشود: کمیجانی و نظرپور (1386) به روش توصیفی−تحلیلی به معرفی اقسام صکوک استصناع پرداخته و پس از بررسی ریسکهای اعتباری، تورم و ساختاری در مورد این اوراق، به درجهبندی ریسک انواع صکوک استصناع میپردازند؛ میرفیض و رشنو (1387) با توجه به اهمیت صکوک بهعنوان یک ابزار تأمین مالی و سرمایهگذاری، ابتدا ساختار کلی صکوک را معرفی کرده و سپس مهمترین ریسکهایی که این ابزار با آن مواجه بوده را شناسایی کردهاند و با بررسی کتابخانهای قراردادهای فقهی و پژوهشهای داخل و خارج کشور و همچنین با نظرخواهی از برخی کارشناسان اقتصاد اسلامی ابزارهای مناسبی برای مصونسازی ریسک اوراق صکوک مطابق با موازین شرع اسلام پیشنهاد شده است.
همچنین طارق و دار (2007) در پژوهش «ریسک ساختارهای صکوک: رویکردهایی برای جذب منابع» که از پایاننامه ارسلان طارق استخراج شده، صکوک و ریسکهای نقدینگی، بازار و اعتباری آنها را مورد بحث قرار داده و درصدد تبیین ریسک صکوک و نقش آنها در توسعه بازار بدهی و جذب سرمایهگذاریها در اقتصادهای نوظهور میباشند؛ ارسلان طارق و دار (2007) در پژوهشی با عنوان «ریسک ساختارهای صکوک: رویکردهایی برای جذب منابع» میگویند که اقتصادهای در حال توسعه اسلامی با تکامل و رشد بازارهای صکوک (اوراق بهادار اسلامی مبتنی بر دارایی) روبهرو هستند؛ ازاینرو در این پژوهش انواع صکوک از جمله صکوک اجاره و ریسک نقدینگی، بازار و اعتباری آنها مورد بحث قرار گرفته و روشهای مدیریت این ریسکها نیز بیان شده است و این نتیجه بهدست آمده که ریسکهای این اوراق قابل پوشش هستند؛ سلمان (2005) در مقالهای با عنوان «چالشهای تولید و توسعه بازار سرمایه اسلامی» صکوک استصناع طراحی شده بر مبنای اجاره، توسط شرکت دارات خلیج البحرین را بررسی کرده و منابع مالی بهدستآمده از آن جهت ساخت دارایی یا کالای مورد نظر به کار رفته است.