Abstract:
در میان منابع معرفت، ادراک حسی نقش ممتازی دارد؛ زیرا مایه و اساس بسیاری از ادراکات تصوری و تصدیقی است و ابن سینا همانند
بسیاری از متفکران، در زمینه ادراک حسی نکات بسیاری را مطرح کرده است. ایشان در عین حال که حسیات را یقینی نمی داند، اما نقش ها و
کارکردهای گوناگونی برای آن ذکر کرده است؛ از جمله: نقش حواس در تصورات و تصدیقات. سخنان وی در مسئله اصالت عقل یا حس در
تصورات، گرچه در بادی امر، کمی مبهم به نظر می رسد، اما با کمی دقت در آثار وی، روشن می شود که ایشان مانند بیشتر فلاسفه مسلمان ،
جانب اصالت عقل را می گیرد.
تحقیق حاضر از سنخ تحقیق های نظری و توسعه ای است و اطلاعات و مواد اولیه تحلیل به روش اسنادی گردآوری شده و با روش استدلال
نه فن آماری، تجزیه و تحلیل عقلانی شده است
Machine summary:
"از راه حواس، فقط میتوانیم اعراضی همچون کمیت و کیفیت و مانند آنها را درک کنیم، و به همین علت است که اگر شما بخواهید حقیقت امری را دریافت کنید یا حکم کنید که فلان محسوس و تجربة حسی مابازایی در خارج دارد، به ناچار باید از قوهای غیر از حس، که همان قوة عقل یا وهم است، کمک بگیرید؛ مانند زمانی که میخواهیم حکم کنیم به اینکه «این کتاب زرد رنگ» در خارج وجود دارد.
اما مبادی برهانی اگرچه به خودی خود کلیاند، اما مبادی تصوری و تصدیقی آنها ـ فیالجمله ـ مبتنی بر معرفتهای حسی است؛ زیرا هر گزارة بدیهی متشکل از چند تصور است، و تصورات تشکیلدهندة یک گزارة بدیهی ـ اگر از خارج گرفته شده باشد ـ حتما باید منتهی به حس ظاهر یا باطن شود، بدینگونه که ابتدا به وسیلة یکی از ابزارهای حسی و یا توسط حس باطن دریافت میشود، سپس آن تصورات حاصل شده تبدیل به تصوراتی خیالی میشود و در این هنگام، عقل با تصرف در آن تصورات خیالی و جدا ساختن آنها از عوارض شخصی، تصوراتی کلی به دست میآورد.
در اینجا، فقط به نقد و بررسی چهار وجه مذکور (چهار وجهی که تصدیق معقولات توسط حس به وسیلة آن چهار وجه بود: بالعرض، با قیاس جزئی، با استقراء، و با تجربه) در کلام ابنسینا میپردازیم: چهار وجه مذکور در کلام ابنسینا و نقد آن قسم اول از چهار وجهی را که ابنسینا دربارة تصدیقات بیان کرد ـ که خود ایشان هم گفت: این همان کمکی است که حس به عقل میکند ـ در تصورات و بالعرض به تصدیقات نسبت داده میشود."