Abstract:
با روی کارآمدن فتحعلی شاه قاجار (1212-1250ه.ق/1798-1834م ) تغییری در رویکرد سیاست ایران نسبت به گرجستان روی نداد. فتحعلی شاه به تأسی از سیاست آقا محمدخان (1210- 1211ه.ق/1795-1797م) سعی نمود تا حاکمیت ایران را بر سرزمین گرجستان حفظ نماید. او ابتدا از طریق مکاتبه با شاه گرجستان ـ گرگین خان ـ از او خواست تا به تابعیت ایران درآمده و از اطاعت روسها خارج شود وکماکان در تخت گرجستان برقرار باشد، و در غیر این صورت میبایست منتظر حملهای دیگر از سوی ایران به سرزمین خود باشد. در واقع همزمان با تلاشهای روسیه در تسلط بر قفقاز و به ویژه گرجستان از طریق ارسال قوای نظامی به منطقه و ایجاد رعب و هراس در آنجا، فتحعلی شاه نیز با انجام مکاتباتی با حاکمان منطقه از جمله گرجیها، شکیها و شیروانیها سعی نمود تا از طریق برقراری مناسبات دیپلماتیک با آنها از دستیابی روسها به قفقازیه جلوگیری نماید. اما با همه آن تلاشها وی نتوانست مانع جدایی گرجستان از ایران شود و روسها از تمایلات تجزیهطلبانه گرجیها استفاده کرده و درآن نفوذ نمودند و از آن طریق توانستند در پایان جنگهای اول ایران و روس با انعقاد قراردادگلستان، گرجستان را از ایران جدا و تحت حاکمیت خود درآورند.
این نوشتار بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی و اِسنادی و با بهره گیری از اسناد فارسی و روسی، روابط فتحعلی شاه قاجار با شاهزادگان و امرای گرجستان را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد تا از آن طریق تلاشهای فتحعلی شاه و همچنین دولتمردان او از جمله عباس میرزا برای حفظ حاکمیت ایران در قفقاز از طریق برقراری مناسبات دیپلماتیک با حاکمان آن مناطق را نشان دهد.
There was no change in Iran's policy toward Georgia, when Fath Ali
Shah (1212-1250 A.H/1798-1834 A.D) assumed the throne. Fath Ali
Shah tried to follow Aqa Mohammad Khan's policy in keeping Georgia
under Iranian domination. At First, he wrote to the Georgian king,
Gorgin Khan (Georgi XII), asking him to renounce his pact [Georgievsk
Treaty of 1783] with Russia, accept Iranian citizenship and remain on
the throne [as a vassal of Iran]. Otherwise, he had to expect another
invasion of his land [similar to that of Aqa Mohammad Khan in 1795].
Meanwhile, since Russia continued its efforts to take over the Caucasus
and especially Georgia by sending troops to the region and spreading
fear among the various khanates, Fath Ali Shah, in order to prevent the
Russian encroachments, sent a number of letters to the khans and local
governors of Georgia, Sheki, and Shirvan encouraging them to keep their
historic ties with Iran to prevent Russia from taking over the Caucasus.
Fath Ali Shah was not successful in preventing the separation of Georgia
from Iran, despite all his efforts. Russia took advantage of Georgia's
demands for autonomy from Iran at the end of the First Russo-Iranian
War and managed to detach Georgia by the Treaty of Gulistan and made
it part of the Russian Empire. This paper seeks to analyze the relations of
Fath Ali Shah Qajar with the princes and emirs of Georgia through
implementing a descriptive-analytical and documentary methods and
using Persian and Russian documents. It tries to show Fath Ali Shah's
and his governors' efforts, including Abbas Mirza, to have diplomatic
relations with the rulers of the region in order to preserve the sovereignty
of Iran in the Caucasus.
Machine summary:
در واقع همزمان با تلاشهای روسیه در تسلط بر قفقاز و به ویژه گرجستان از طریق ارسال قوای نظامی به منطقه و ایجاد رعب و هراس در آنجا، فتحعلی شاه نیز با انجام مکاتباتی با حاکمان منطقه از جمله گرجی ها، شکی ها و شیروانی ها سعی نمود تا از طریق برقراری مناسبات دیپلماتیک با آنها از دستیابی روسها به قفقازیه جلوگیری نماید.
این نوشتار بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی و اسنادی و با بهره گیری از اسناد فارسی و روسی، روابط فتحعلی شاه قاجار با شاهزادگان و امرای گرجستان را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد تا از آن طریق تلاشهای فتحعلی شاه و همچنین دولتمردان او از جمله عباس میرزا برای حفظ حاکمیت ایران در قفقاز از طریق برقراری مناسبات دیپلماتیک با حاکمان آن مناطق را نشان دهد.
(Bournoutian, 1992: 70) در واقع همزمان با تلاش های روسیه جهت تسلط بر قفقاز از طریق ارسال قوای نظامی به منطقه و ایجاد رعب و هراس در آن ، فتحعلی شاه نیز با انجام مکاتباتی با حاکمان منطقه از جمله گرجی ها، شکی ها و شیروانی ها سعی نمود تا از طریق برقراری مناسبات دیپلماتیک با آنان از دستیابی روسها به قفقازیه جلوگیری نماید.
متن این نامه نشان میدهد که کنسول روسیه در انزلی جاسوس روسها بـوده و وضـعیت آن روزی ایـران و بـه ویژه اقدامات و تلاشهای فتحعلی شاه را در قفقاز و دیگر مناطق ایران برای حفظ و نگاهداری سـرزمین ایـران بـه دولـت روسـیه گزارش میداد.