Abstract:
هدف این پژوهش، شناسایی مولفه های رفتار فرانقشی در سازمانهای آموزشی از منظر اسلام است. رفتار فرانقشی رفتاری داوطلبانه است، از انتظارات رسمی نقش فراتر رفته و مستقیما به وسیله سیستم های پاداش رسمی سازمان شناسایی نمی شود.
روش: روش پژوهش، بررسی اسناد و مدارک و تحلیل محتوای کیفی به شیوه استقرایی- قیاسی است. بدین منظور با استفاده از کدگذاری باز، داده های لازم از منابع اسلامی جمع آوری و مولفه ها معین شده است.
یافته ها:مهم ترین مولفه های به دست آمده عبارتند از: وساطت معطوف به خیر، واکنش متعالی، اهتمام به نیکی مضاعف، اهتمامات معنوی، مساعدت پیش از طلب، همیاری هدفمند، تقویت روحیه و نشاط کاری، پرهیز از بزرگنمایی مشکلات، نقش سازنده در انتقاد و پیشنهاد و... . مبانی این مولفه ها نیز بر سه محور اساسی اعتقاد به حضور خداوند، باور معاد(ثبت اعمال) و محدودیت فرصت استوار است.
نتیجه گیری: رفتارهای فرانقشی در دو شکل ایجابی و اجتنابی و به صورت فراکنشی، واکنشی و گاهی دوگانه بروز می یابند. نیت خالصانه و جلب رضای الهی نیز از شرایط مطلوبیت رفتار فرانقشی است؛ رفتارهایی که علاوه بر مد نظر داشتن افزایش اثربخشی در سازمان، بر رشد و تعالی فردی نیز تاکید می ورزند.
Machine summary:
"امام علی(ع) نیز فرمودهاند: «أأقنع من نفسی بأن یقال: أمیرالمؤمنین، ولا أشارکهم فی مکاره الدهر، أو أکون أسوة لهم فی جشوبه العیش»(نهجالبلاغه، نامه45)؛ آیا به همین رضایت دهم که مرا امیرالمؤمنین خوانند و در تلخیهای روزگار با مردم شریک نباشم و در سختیهای زندگی الگوی آنان نگردم؟ هفت) اهتمامات معنوی در حق دیگران مؤمن باید خواستۀ برادر مؤمنش را خواستۀ خودش بداند و برآورده شدن آن را همچون اجابت خواستهۀ خود از خدا طلب کند و بالاتر و بهتر آنکه، او دیگران را در دعا بر خود مقدم شمرد که این شیوۀ اولیا و مقربان درگاه خداوند است(تهرانی، 1389، ج 28: 240).
مؤلفۀ ایجابی به شیوۀ انجام یک رفتار بروز مییابد که شامل موارد ذیل است: تحکیم پیوندها و رفع کدورت بین فردی، توجه به نیازها، مساعدت پیش از طلب، اهتمامات معنوی در حق دیگران، وساطت معطوف به خیر، همدلی و همدردی، استقامت و تلاش فراتر از انتظار، همیاری هدفمند، واکنش متعالی، اهتمام به نیکی مضاعف، بزرگداشت و تکریم شخصیت افراد، تقویت روحیه و نشاط کاری، پردهپوشی عیوب، نقش فعال و سازنده در انتقاد و پیشنهاد، گشادهرویی در مشکلات شخصی.
با این وجود، برخی موارد آن مانند همدردی، خدمت به تفصیل مقایسۀ تطبیقی مؤلفهها در دو رویکرد مدیریت و اسلام جزء اهداف این پژوهش نیست و شرح مبسوط آن در پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه امام صادق(ع) پردیس خواهران با عنوان «مؤلفههای رفتار فرانقشی در سازمانهای آموزشی با تأکید بر آموزههای اسلام» آمده است."