درآمدی بر نظریه نقد عقل عربی محمد عابد الجابری Journal Article

پرتو خرد پاییز و زمستان 1396 - شماره 14 (‎22 page(s) - From 91 to 112 )

Keywords: لیبرال عقل عربی میراث تحلیل تاریخی سلفی بررسی ساختاری عصر تدوین چپی

Abstract:

«نقد عقل عربی» نظریه‌ای است که توسط محمد عابد الجابری، فیلسوف پرآوازه مراکشی به منظور بررسی میراث عربی اسلامی ارائه شده است. جابری پس از نقد و بررسی گفتمان‌های رایج عربی در باره میراث، نظیر گفتمان، سلفی، لیبرال و مارکسیستی، معتقداست که تمامی این رویکردها از فقدان عینی‌گرایی و نگاه تاریخی رنج می‌برند. به نظر او در بررسی میراث باید عقل عربی مورد نقد و ارزیابی قرار گیرد، عقلی که توسط فرهنگ عربی شکل‌گرفته و در طول تاریخ راهنمایی اعراب بوده است. روشی که جابری در این نظریه پیشنهاد می‌کند بر سه ضلع ساختارگرایی، تحلیل تاریخی و طرح ایدئولوژیک است. در این مقال، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به این مباحث و ابعاد دیگر نظریه «نقد عقل عربی» پرداخته شده است.

Machine summary:

"جابری معتقد است که مشکل اصلی جهان عرب در «عقل عربی» است عقلی در فرهنگ عربی شکل گرفته و راهنمای افراد منتسب به این فرهنگ است، و تا زمانی که این عقل مورد نقد و ارزیابی قرار نگیرد این مشکل ادامه خواهد یافت. دروه سوم؛ در این دوره جابری پس از بررسی گفتمان‌های معاصر عرب به موضوع اصلی خود که همان «عقل عربی» است می‌رسد و راه حل معضلات فکری و فرهنگی جهان عرب را در بررسی و نقد عقل عربی می‌داند. اما پرسش این است که چرا «تراث» چنین معنایی دوگانه‌ای یافته است؟ جابری در پاسخ می‌نویسد که میراث در معنای جدید خود که مجموعه‌ای از آراء و اندیشه‌های گذشته است، از یک سو، برای سنجش انتقادی زمان حاضر به کار می‌رود و از سوی دیگر، دعوت به گذشته به عنوان واکنشی در برابر تهاجم و سلطه غربیان بوده و به مثابه دفاع از هویت و تثبیت جایگاه ذات عربی کاربرد دارد (جابری، 1991، ص25). از آنجا که نگاه ما به عقل عربی از زاویه‌ی فرهنگ و اندیشه‌ای است که آن را آفریده، فرهنگی که کتابهای فراوانی بر جای گذاشته که هویت عرب را در عصر حاضر و عصر‌های گذشته شکل می‌دهد، لذا امکان انتخاب ما در مرزبندی عقل عربی نیز با این فرهنگ محدود می‌شود (همان، صص53-54) حال پرسش این است که چارچوب مرجعی که این فرهنگ و اندیشه را مرزبندی می‌کند کدام است؟ در پاسخ جابری فرهنگ را به «سفینه‌ی فضایی» تشبیه می‌کند که چارچوب مرجع و تعیین کننده‌ی مرزبندی افراد نسبت به جهان است."

Download citation file :
(پژوهیار, , , )

Download PDF
Downlaod HTML

Shortlink:

Page: