Abstract:
تصویرشناسی یکی از شاخههای ادبیات تطبیقی است که از رهگذر آثار ادبی به شناسایی ویژگیها و نگرشهای اقوام و ملل دیگر میپردازد. شناسایی تصویر زنان اقوام و کشورها از منظر یک شاعر یا نویسندة خارجی از موضوعات دانش تصویرشناسی است که نقش مهمی در شناخت جایگاه، علایق و نگرش به زنان آن جوامع دارد. در این مقاله برآنیم که انواع تصاویر زنان را در سفرنامة ابنفضلان شناسایی کنیم. این سفرنامه از نخستین آثار بهجامانده دربارة سرزمینهای حوضة رود ولگا و آسیای مرکزی است که نویسندة آن از ایران و سرزمین ترکان نیز گذر داشته است. در این سفرنامه، اطلاعات و تصاویر ارزشمند و منحصربهفردی از تصویر زنان اقوام ترک، بلغار، ایران و روس ارائه شده که ما این اطلاعات و تصاویر را از چهار منظر ازدواج، پوشش، زیورآلات و کنیزان و براساس روش تحقیق در تصویرشناسی دستهبندی و بررسی کردهایم. نتیجة پژوهش حاضر این است که آن دسته از تصاویر زنان که براساس عقاید و محیط زندگی ابنفضلان برایش عجیب و غیرعادی بوده، در اثر او برجستگی بیشتری دارد که به ترتیب در اقوام روس، ترک، بلغار و ایران خود را نشان میدهد.
Machine summary:
تصویرشناسی زنان در سفرنامة ابن فضلان احسان قبول ١*، عبدالله رادمرد٢، تکتم عابدی 3 چکیده تصویرشناسی یکی از شاخه های ادبیات تطبیقی است که از رهگذر آثار ادبی به شناسایی ویژگی هـا و نگـرش هـای اقوام و ملل دیگر می پردازد.
ایـن اثـر در جایگاه یکی از نخستین سفرنامه های مدون مطرح است که بر سفرنامه های پس از خود از حیث نگرش و نوع روایت تأثیرگذار بوده و اولین اطلاعات را از برخی جوامع قرن چهـارم ، بـه خصـوص در سرزمین های حوزة رود ولگا و آسیای مرکزی ، ارائه مـی دهـد.
آنچه باعث جلب توجه ابن فضلان دربارة ازدواج ایرانیان شده نوع درهم مهریـه بـوده اسـت کـه پـس از آن تأکید می کند مردم بخارا به واسطة همین نوع از درهم خانه ها و بردگان را نیز معامله می کنند.
٣. ترک ها از نظر ابن فضلان یکی دیگر از رسوم عجیب در میان ترکان این بوده اسـت کـه هنگـام بیمـاری کسی از نزدیکان فرد بیمـار بـه او نزدیـک نمـی شـده و فقـط کنیـزان و غلامـان بـه او خـدمت می کرده اند تا زمانی که بیمار بهبود یابد یا بمیرد [٢، ص٦٦].
آنچه عموما توجه ابن فضلان را دربارة زنان اقوام دیگر به خود جلب می کند برهنگی زنـان و روابط جنسی آشکار بوده است ، زیـرا ایـن مسـائل در جامعـة مسـلمان ابـن فضـلان تـابو تلقـی می شده اند و اکنون مشاهدة آن ها آن چنان در ذهن وی حک شده که پس از سال ها که سفرنامة خویش را می نویسد تصاویر این تابوها از یاد او نمی رود و آن ها را تا حد امکان توصیف می کند و به نمایش می گذارد.