Abstract:
با رونق جاده ابریشم در دوران اشکانی و ساسانی، فرمانروایان ایران می کوشیدند به عنوان مالکان این راه بازرگانی میان شرق و غرب و در میان دو قدرت دیگر جهان باستان؛ چین و روم، اختیار تجارت ابریشم را در دست گیرند و از این طریق، تا اندازه ای از انباشت ثروت در بیزانس جلوگیری کنند. در این میان، مداخله سغدی ها در روند این تجارت در میانه سده ششم میلادی سبب شد تا تجارت ابریشم به «دیپلماسی ابریشم» تبدیل شود. در دیپلماسی ابریشم، تجارت ابریشم به عنوان عامل اقتصادی، در حاشیه ائتلاف های سیاسی ـ نظامی مانند ائتلاف بیزانس- تورکیوت ها قرار گرفت که پیامد عملکرد سغدی ها در این تجارت بود.
در مقاله حاضر با توجه به منابع باستانی و پژوهش های نوین، کوشش شده است تا جایگاه و اهمیت تجارت ابریشم که بازرگانان سغدی در میانه سده ششم میلادی، آن را به دیپلماسی ابریشم تبدیل کردند، در صف آرایی قدرت های بزرگ جهان باستان ایران و بیزانس و قدرت نوظهور دیگر یعنی تورکیوت ها بررسی شود.
Machine summary:
هر چند تاکنون مطالعات بسیاری در بارة "سغدی ها"، یکی از تیره های ایرانی تبار آسیای مرکزی به زبـان فارسـی صـورت گرفته و نقش این تیرة تجارت پیشۀ باستانی در جادة ابریشم به خوبی بررسی شده است ، با ایـن حـال در ایـن پـژوهش هـا، بـه نقش بازرگانان سغدی در "دیپلماسی اقتصادی " که در این مقاله از آن با عنـوان "دیپلماسـی ابریشـم " یـاد مـی کنـیم ، چنـدان توجه نکرده اند.
بر سغد مسلط شدند (٢٠٠ :٢٠٠٥ ,reVaissie) و سغدی ها که پیشـینۀ گرانسـنگی در تجارت و به ویژه تجارت ابریشم داشتند، تورکیوت ها را تشویق کردند تا با فروش ابریشم چین به ایرانی ها و بیزانسی ها بـه ثروت هنگفتی دست یابند، زیرا قیمت ابریشم در چین اندک بود و در آسیای مرکزی به دو برابر٢١ و در ایران و بیزانس تـا چند برابر می رسید.
مانیاخ نمایندة بازرگانان سغدی ها، از ایـن فرصـت یعنـی از بـی میلـی پادشـاه ایـران بـرای برقـراری رابطـۀ تجـاری بـا تورکیوت ها سود جست و سیزابول را پند داد تا راه دوستی با بیزانسی هـا را در پـیش گیـرد و ابریشـم خـام خـود را بـه آنهـا بفروشند، زیرا ابریشم نزد بیزانسی ها کاربرد بیشتری دارد.