Abstract:
یکی از زمینه¬های مهم شناخت سبک هر شاعر بررسی تاثیرپذیری او از شاعران متقدم است. در تاریخ ادبیات ایران هر چه از آغاز شکل¬گیری ادب فارسی میگذرد تاثیرپذیری شاعران از سبک گویندگان پیشین بیشتر هویدا میشود. این امر در شعر قرن نهم با توجه به بازماندن شعر فارسی از نوآوری و نوزایی و رکود نسبی حاکم بر بازار ادبیات و در نتیجه توجه بیش از پیش شاعران به طرز سخن پیشینیان، بسیار چشمگیر و گسترده میشود. ابن حسام خوسفی(م: 875) شاعر برجسته و شیعه¬مذهب قرن نهم، از جمله شاعرانی است که در سبک سخن خویش به ویژه در قالب قصیده و غزل به استقبال و اقتفای شاعران سبک خراسانی و سبک عراقی رفته است و بخش بزرگی از خلاقیت هنری وی از رهگذر این امر مجال بروز یافته است. بررسی میزان و شیوه تاثیرپذیری شاعر از اسلوب سخن شاعران متقدم موضوع پژوهش حاضر است. این پژوهش نشان میدهد که یکی از دل¬مشغولیهای اصلی ابن¬حسام در سبک شاعری خویش، تامل و تعمق پیوسته در دواوین شاعران برجسته پیشین چون رودکی، فردوسی، ناصر خسرو، مسعود سعد، خیام، سنایی، انوری، ظهیر فاریابی، خاقانی، نظامی، عطار، کمال¬الدین اسماعیل، مولوی، فخرالدین عراقی، سعدی، حسن کاشی، خواجو، سلمان،حافظ و کاتبی نیشابوری بوده است و اثرپذیری وی بیشتر در زمینه وزن و قافیه و ردیف،مضمون و گاه درج اشعار آنان در ضمن شعر خویش است. نتایج این تحقیق مربوط به قصائد غزلیات ابن حسام است و مثنوی خاوران نامه او منظور نشده است.
Machine summary:
این پژوهش نشان میدهـد کـه یکـی از دل مشغولیهای اصلی ابن حسام در سبک شاعری خویش ، تأمل و تعمق پیوسته در دواویـن شـاعران برجستة پیشین چون رودکی ، فردوسی ، ناصر خسرو، مسـعود سـعد، خیـام ، سـنایی ، انـوری ، ظهیـر فاریابی ، خاقانی ، نظامی ، عطار، کمال الـدین اسـماعیل ، مولـوی ، فخرالـدین عراقـی ، سـعدی ، حسـن کاشی ، خواجو، سلمان ،حافظ و کاتبی نیشابوری بوده است و اثرپذیری وی بیشـتر در زمینـة وزن و قافیه و ردیف ،مضمون و گاه درج اشعار آنان در ضمن شعر خویش است .
برای انجام پژوهش حاضر دیوان ابن حسام اساس کار قرار گرفته است و کوشش شده بـا مطالعة عمیق و گستردة آن ، تأثیرپذیریهای وی از شاعران سبک خراسانی و عراقی از حیـث قالب ، مضمون و درج اشعار آنان (=تضمین ) تبیین و تحلیل شود.
شاعرانی که ابـن حسـام بـه انحای مختلف از آنها تأثیر پذیرفته است و در ایـن پـژوهش مـورد بررسـی قـرار گرفتـه انـد عبارتند از رودکی ، فردوسی ، ناصرخسرو، مسعود سعد، خیام ، سنایی ، انوری ، ظهیـر فاریـابی ، خاقانی ، نظامی ، عطار، کمال الدین اسماعیل ، مولـوی ، فخرالـدین عراقـی ، سـعدی ، خواجـوی کرمانی ، سلمان ساوجی ، حافظ ، حسن کاشی ١ و کاتبی نیشابوری .
علاوه بر تأثیرپذیری شاعر از وزن و قافیـه و ردیف شعر متقدمان ، گاه همسانیهای دیگری از قبیل اشتراک در تعابیر، مضامین و تصاویر در میان دو سروده به چشم میخورد و این امر گواهی صـادق بـر تـأثر عمیـق ابـن حسـام از شاعران سبک خراسانی و عراقی و توجه دقیـق و موشـکافانة او بـه اشـعار متقـدمان اسـت .