Abstract:
در این سطور به معرفی یکی از عرفا و صوفیه خراسان در سده نهم هجری خواهیم پرداخت که غیر از مقامش در عرفان و تصوّف، در فنون معقول و منقول و نیز شعر و ادب دستی بلند داشته و علیرغم رتبه دانشش، برای ما ایرانیان چندان شناخته نیست و براستی از حلقات مفقوده تاریخ ادبیات بشمار است. و باید دانست که تاریخ ادبیات ایران جز با شناخت دقیق این اشخاص و کشف این حلقات و تحقیق پیرامون آثار آنان هرگز روی کمال به خود نخواهد دید.
این شخص مولانا شمس الدین محمّد تبادکانی طوسی (م 891) است که در این مقاله علاوه بر معرفی خود او ، مهمترین کتابش یعنی تسنیم المقربین بررسی خواهد شد.
Machine summary:
بیـت زیـر را اکثـر تذکره های دیده شده ازو نقل کرده اند: آنان که به جز قامت سروت نگرانند گر راست بگویی همه کوته نظرانند نمونۀ دیگر اشعار وی همانا «تخمیس » وی از قصیدة بـردة بوصـیری اسـت بـه انضـمام ابیات فارسی در ترجمۀ آن : یـــا أیهـــا المحتظـــی مـــن لـــذة الألـــم یــا أیهــا المغتــذی مــن ذلــۀ الســقم مــا بــال طــرف طــول اللیــل لــم تــنم أمــــن تــــذکر جیـــران بـــذی ســـلم ترجمه ای بهـــره منـــد جـــان تـــو از لـــذت الـــم وی یافتــه غــذا دلــت از ذلــت ســقم چشــمت شــب دراز چــرا نامــده بــه هــم یــاد ســلام رفتــۀ ســلمی بــذی ســلم کرمانی که در نوع خود نمونه ای عالی است : کســـی کـــز آیـــنۀ سیـــنه زنـــگ بزدایــد درو هر آینـه نقشـی کـه هسـت بنمایـد بــروز گــنج نهــانی بــه روز کشــف و شــهود ز مفلسان دل و جانهـا بـه جلـوه بزدایـد ز بــذل نقطـــه برآیـــد نهـــان ذات الـــف همــه حــروف صــفات از فــروع بگشــاید *** گهـــــی مهـــــی بنمایـــــد ز روزن ذرات گهــی بــه گــل رخ خورشــید را بیندایــد نقـــود گـــنج معـــانی علـــوی و ســـفلی نهد دفینـه در انسـان بـه ملـک بسـتاند کنـــد بــــه صـــورت آدم تجلـــی ظـــاهر مـظاهـــر ملـــکی را ســـجود فرمایــد وجـود آدمـی جـام جهـان نمـای وی اسـت کـــه گـــاه بــاده در او گــاه بــاد پیمایــد مولانا حمید الدین تبادکانی فرزند مولانا شمس الدین محمد مولانای تبادکانی فرزندی بنام مولاناحمید الدین داشته که او نیز در سلک صوفیان و از زمرة عارفان بوده است ، و بعد از پدر خلیفۀ او بود و در هرات بر مزار پدرش بساط ارشاد داشت .