Abstract:
تروریسم پدیده ای پیچیده است که نمی توان صرفا آن را براساس عوامل موقعیت گرا یا خلق گرا درک کرد، اما می توان به کشف عوامل شناختی آن اهتمام ورزید. بنابراین، این مقاله تلاش دارد با استفاده از مطالعه موردی (گروه تروریستی داعش) و نقش نظریه های روانشناختی و اجتماعی، به تبیین و عملکرد این جریان سلفی تکفیری بپردازد. در واقع، هدف پژوهش، توضیح زمینه¬های بروز و ظهور تروریسم در سطوح مختلف اجتماعی شدن آن از منظر روانشناختی سیاسی و اجتماعی است. در این تحقیق، مطالعه از نوع توصیفی - تحلیلی و با ابزار تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. مفروض این مقاله آن است که تروریسم سلفی، قرائتی ناقص، رادیکال و نص محورانه از متون دینی است و عوامل روانشناختی که در اثر مواجهه با بحران دنیای جدید، برخی مسلمانان را بهسوی افراط سوق داده است. متفکرانی که بحران روانشناختی اجتماعی، هویت، بحران مشروعیت، بحران مشارکت، بحران نوسازی و غیره را علت اصلی ایجاد جنبشهای اسلامگرایانه میدانند، با رفع این بحرانها نیز انتظار دارند که جریان خشونتطلب دچار رکود و سستی شود، لذا خاستگاه زیستی- روانی (دونیمگی و تفکر سیاه – سفید و همه یا هیچ، مرگ پرستی، خشونت بدخیم، سلطه غریزه، هذیان عظمت و خودستایی مرضی، شخصیت ضداجتماعی)، گروه (حس تعلق و خویشاوندی ساختگی، خطر بهمثابه ارزش، فشار اطاعت و موفقیت) و بحران هویت (مناقشه و تداخل فرهنگی، هژمونی غرب و حقارت عرب، احیای خلافت) است.
Machine summary:
نسبت نظریه های روان شناختی سیاسی و اجتماعی با ظهور و بروز گروه تروریستی داعش تاریخ دریافت : ٩٦/٠٦/٢٥ تاریخ پذیرش : ٩٦/٠٩/٠٥ از صفحه ٣١ تا ٥٢ 4 سروش امیری ١، جواد کیانی ٢، قادر عبدالعلی پور٣محمداسدی فرد چکیده تروریسم پدیده ای پیچیده است که نمی توان صرفا آن را براساس عوامل موقعیت گرا یا خلق گـرا درک کـرد، اما می توان به کشف عوامل شناختی آن اهتمام ورزید.
متفکرانی که بحران روان شناختی اجتماعی ، هویـت ، بحران مشروعیت ، بحران مشارکت ، بحران نوسازی و غیره را علـت اصـلی ایجـاد جنـبش هـای اسـلام گرایانـه می دانند، با رفع این بحران ها نیز انتظار دارند که جریان خشونت طلب دچار رکود و سستی شود، لذا خاسـتگاه زیستی - روانی (دونیمگی و تفکر سیاه – سفید و همه یا هیچ ، مرگ پرستی ، خشـونت بـدخیم ، سـلطه غریـزه ، هذیان عظمت و خودستایی مرضی ، شخصیت ضداجتماعی )، گـروه (حـس تعلـق و خویشـاوندی سـاختگی ، خطر به مثابه ارزش ، فشار اطاعت و موفقیت ) و بحـران هویـت (مناقشـه و تـداخل فرهنگـی ، هژمـونی غـرب و حقارت عرب ، احیای خلافت ) است .
بـر ایـن اسـاس ، بـه دنبال پاسخ به سؤالات پیش روست : مدل ذهنی گروه تروریستی داعش چگونه اسـت ؟ و چه عواملی سبب بروز این گروه می شود؟ سیدنژاد (١٣٨٩) در پژوهشـی تحـت عنـوان «سـلفی گـری در عـراق و تـأثیر آن بـر جمهوری اسلامی ایران » به شکل گیری سلفی گری به عنوان یکی از مهم ترین رویدادهای ایدئولوژیکی و فکری تاریخ مسلمانان پرداخته است که در این میـان ، عـراق بـا موقعیـت خاص و وابستگی های عمیق ژئوپلیتیکی متقابل با جمهوری اسلامی ایران ، یکی از معدود کشورهایی است که همواره از بدو شکل گیری ایده سـلفی گـری ، درگیـر آن بـوده اسـت ؛ به طوری که پس از اشغال عراق ، این کشور به کانون اصلی فعالیت های گـروه هـای سـلفی تبدیل شد.