Abstract:
یمگان¬نامه به آن دسته اشعار ناصر خسرو اطلاق میگردد که در فضا و محیطی به نام یمگان سروده شده است. ناصر خسرو اگر چه در حبس بدان معنای شناخته شده نبوده است؛ امّا بنا بر توصیفات خود، یمگان را محبسی می¬انگاشته که سالهای زیادی از عمر وی را بر باد فنا داده است. حبسیات مسعود سعد امّا اشعاری است که سروده¬های شاعر را در ایّام حبس روایت میکند.
یمگان¬نامه¬ها و حبسیات مسعود سعد از نظرگاه محتوایی اشتراکاتی دارند و آن اینست که هر دو مقوله مبین آلام و دردهای هر دو شاعر است که بخش قابل ملاحظه¬ای از عمرشان را در دو محبس متفاوت به سر برده¬اند. امّا این وجه اشتراک تنها عامل مقایسه شعر این دو شاعر نیست. عناصر شعری به عنوان عناصر سازنده یک شعر میتواند معیار مقایسه اشعار دو یا چند شعر باشد. در پژوهش حاضر یمگان¬نامه¬های ناصر خسرو و حبسیات مسعود سعد از منظر عناصر شعری مورد مقایسه قرار میگیرند. مراد از عناصر شعری، چهار عنصر زبان، موسیقی، عاطفه و تخیّل است. بنابراین رسالت پژوهش پیش روی بررسی و مقایسه شعر دو شاعر مذبور از چهار منظر فوق میباشد.
Machine summary:
اینگونه از اشعار وی نسبت به سایر اشعارش از صنایع کمتری استفاده شده است زیرا که همانطور که گفته شد حبسیات ناصر خسرو به قول جناب ظفری از نوع حبسیات ناب تر است ، یعنی حبسیاتی که بیان حال گوینده را نشان میدهد، و در این اینگونه از اشعار شاعر به دنبال نشان دادن قدرت طبع و شاعری خود نیست ؛ اما با اینحال در این نوع از قصاید، ناصر از تشبیهات ، کنایات ، مثلها و استعارات زیبایی استفاده کرده است که وزنۀ تشبیهات سنگینی بیشتری نسبت به سایر صنایع دارد هر چند که تشبیهات نسبت به سایر صنایع صورخیال کاربرد بیشتری دارد ولی انواع مختلف تشبیه در اشعار او فراوان نیست و اکثر تشبیهات او از نوع مفصل است به همین سبب اضافۀ تشبیهی و استعاری در شعر او به فراوانی بعضی از شاعران نیست .
همان طور که مشاهده میکنید حبسیات ناصر خسـرو با اینکه حسب حال هستند و باید از اوزان و بحور ساده تری ساخته شده باشند ولی از هفت قصیدة وی سه قصیده بر بحر رمل مثمن مخبون مجحوف است یعنی یکی از وزنهایی که دکتر ماهیار آنها را از اوزان کم کاربرد و نامأنوس زبان فارسـی میدانند؛ (عروض فارسی: ١٧٢) اما خواننده از خواندن و شنیدن این اشعار احساس سنگینی نمیکند زیرا که شاعر یمگان بسیار خوب از عهدة این وزن ثقیل و نامأنوس برآمده است و احساس شعـور و عاطفۀ قوی او جبران سنگینی آن را کرده است .