Abstract:
چالش جدی پیش روی سیاستگذاران در کشورهای وابسته به نفت، امکانپذیر نبودن تعیین دقیق درآمدهای نفتی و بودجهریزی بر مبنای درآمدهای نفتی به دلیل عوامل مختلف اقتصادی، سیاست خارجی و برونزا بودن آن نسبت به اقتصاد داخل است. چنین چالشی موجب شد تا سیاستگذاران اقتصادی به دنبال راهی برای کمرنگ کردن نوسانات اقتصادی منفی مبتلابه باشند. به این مقصود، در این مقاله، نقش صندوق توسعه ملی بهعنوان یکی از راهکارهای تمهید شده در کاهش نوسانات اقتصادی ایران را در سه سناریو و در دوره زمانی 1395-1368 با استفاده از روش تعادل عمومی پویای تصادفی (DSGE) بررسی نمودیم. در سناریو اول فرض شده است که دولت تنها از درآمدهای نفتی استفاده میکند و هیچ بخشی از درآمدهای نفتی را در صندوق توسعه ملی واریز نمیکند. در سناریو دوم فرض بر استفاده دولت از درآمدهای نفتی و مالیاتی و واریز بخشی از درآمدهای ارزی ناشی از فروش نفت در صندوق توسعه ملی است. سناریو سوم دال بر استفاده صرف دولت از درآمدهای مالیاتی و واریز درآمد ناشی از فروش نفت در صندوق توسعه ملی است. نتایج بهدستآمده حاکی از اثرگذاری معنیدار درآمدهای نفتی بر رشد اقتصادی و مصرف در سناریوهای سهگانه دارد. اتکا بر درآمدهای مالیاتی در سناریو دوم و سوم در کوتاهمدت منجر به کاهش در مصرف، رشد اقتصادی و سرمایهگذاری شده است اما در بلندمدت تاثیر آن بر متغیرهای ذکرشده مثبت میباشد. نتایج حاصلشده از سناریو سوم بیانگر آن بود که اتکا دولت به درآمدهای مالیاتی و عوارض گمرکی و سرمایهگذاری از طریق منابع ارزی صندوق توسعه ملی منجر به افزایش در رشد اقتصادی، مصرف و سرمایهگذاری شده است.
Machine summary:
درآمد مالیاتی ، درآمد نفتی ، صندوق توسعه ملی ، نوسانات اقتصادی، تعادل عمومی پویای تصادفی طبقه بندی JEL :F٣٨,O١٣,E٦٢,C٦١ فصلنامـه اقتصاد مالی شماره ٤١ / زمستان ١٣٩٦ ١- مقدمه در طی سالهای گذشته مطالعات گسترده و متنوع در حوزه اثرات منابع طبیعی انجامشده است که بیانگر این موضوع است که درآمدهای حاصل از منابع طبیعی باوجود مزیت هایی که داشته است، مشکلت اقتصادی فراوانی را در کشورهای دارای منابع طبیعی غنی ایجاد نموده است.
از آن جمله، اقتصاد تکمحصولی و عدم توجه به منابع درآمدی دیگر چون کشاورزی و صنعت، ایجاد تورم، افزایش سطح عمومی قیمتها و دستمزدها، کاهش ارزش پول کشور، گسترش بخش عمومی و نابودی بخشهای خصوصی را می توان ذکر نمود، از طرف دیگر تأثیرپذیری قیمت نفت از تصمیمات فصلنامـه اقتصاد مالی شماره ٤١ / زمستان ١٣٩٦ سیاسی سایر دولتها و نتیجه تأثیر آن در اقتصاد داخلی کشورهای صادرکننده از دلیل دیگری است که موجب شده تا کشورهای نفتخیز به دنبال جایگزینهای درآمدی مناسب دیگری بهجای آن باشند و درآمدهای نفتی را نه برای هزینههای جاری و مصرفی که در جهت امور زیربنایی و تقویت امور صنعتی و تولیدی و بهرهمندی نسلهای آینده از عایدات ناشی از سرمایهگذاریهای مناسب آن صرف نمایند.
در نمودار )٩( واکنش متغیرهای کلن به شوک درآمد نفتی آمده است: فصلنامـه اقتصاد مالی شماره ٤١ / زمستان ١٣٩٦ (رجوع شود به تصویر صفحه) نمودار ١- واکنش متغیرهای کلان اقتصادی به شوک نفت تحت سناریو (١) بر اساس نمودار )٩(، وقوع یک واحد شوک نفتی باعث میشود تورم )nfr( افزایش خواهد یافت زیرا با حقالضرب بیشتر از سوی دولت و همچنین ورود پول ناشی از تبدیل دلر، تقاضا برای کال و خدمات افزایشیافته و منجر به تورم در افق بلندمدت خواهد شد.