Abstract:
مراتبی را که پرندگان و هدهد در داستان رمزی منطق الطیر میگذرانند میتوان با اسفار اربعه تطبیق داد. این تطبیق کمک میکند در مورد شخصیت پرندگان و بخصوص هدهد و سرنوشت او به جمع بندی قابل قبولی دست یابیم.هدهد در طول داستان رهبری سفر را به عهده دارد؛ بنابراین توقع میرود تصویری که در آغاز داستان از او عرضه میشود مرشدی با شهامت، استوار و ثابت قدم باشد در حالیکه عطار هدهد راآشفته دل و بی قرار معرفی میکند:هدهد
در طول داستان رهبری سفر را به عهده دارد؛ بنابراین
توقع میرود تصویری که در آغاز داستان از او عرضه میشود مرشدی با شهامت، استوار و ثابت قدم
باشد در حالیکه عطار هدهد راآشفته دل و بی قرار معرفی میکند
هد هد آشفته دل، پر انتظار در میان جمع آمد بی قرار
(منطق الطیر، عطار نیشابوری، ص 262)
علت این آ شفتگی، انتظار، بی قراری و ا صرار هدهد برای هدایت پرندگان چیست و از کجا نشات
میگیرد؟ در صفحات آخر این مثنوی و بخصوص، در پرده آخر داستان، عطار، سخخی مرغ زار را در
سراپرده سیمرغ توصیف میکند و از سرنوشت آنها سخن میگوید؛ اما هیچ نشانی از هدهد به دست
نمیدهد. هدهد کجاست و چه بر سر او آمده است؟
در این مقاله برآنیم که با بررسی تطبیقی شخصیتهای منطق الطیر(پرندگان و هدهد) با نظریه
اسفار اربعه ضمن پاسخ به این سوالات، دیدگاه عطار را در مورد مراتب صعود و سلوک عرفا بررسی
کنیم
Fariduddin Attar’s Mantiq-ul-Tair is a symbolic work of spiritual pilgrimage. In its symbolic language, birds are symbols of the human different characteristics or different peoples of the society and Hoopoe is a symbol of the leader (Master), all of them are setting off to visit Simorgh (a symbol of the Creator). All stages passed by hoopoe and other birds are consistent to four journeys. This consistence helps us to reach to an acceptable conclusion about birds’ fate, especially hoopoe. In the story, hoopoe is leader. So it is expected that it is described as a brave and steady leader, but Attar has pictured it as a confused and restless one: The confused hoopoe, replete with waiting reached to pupolation in a restless manner (Mantiq-ul-Tair, Attar Neyshabouri, p 262) What is the reason for hoopoe’s confusion, restlessness and insistence on birds’ guiding and where is its origin? All along the story, the hoopoe’s guides help other birds to pass long and tremendous stages and reach to Simorgh’s court, the king of birds, after tolerating hard situations. But, Attar in the last pages of his masnavi, especially the final part of story, describes thirty helpless birds in the Simorgh’s court and explains their fates, without any cite of hoopoe. Where is hoopoe? What is its fate? This article compares Mantiq-ul-Tair figures (hoopoe and other birds) with four journeys theory, and therby answer to two proposed questions, while it study Attar’s viewpoint about the mystics’ way of conduct and attaining perfection
Machine summary:
هدهد در طول داســتان رهبری ســفر را به عهده دارد؛ بنابراین توقع میرودتصویری که در آغاز داستان از او عرضه میشود مرشدی با شهامت ، استوار و ثابت قدم باشد در حالیکه عطار هدهد راآشفته دل و بی قرار معرفی میکند: هــدهــد آشــــفــتــه دل ، پــر انــتــظــار در مــیــان جــمــع آمــد بــی قــرار (منطق الطیر، عطار نیشابوری،٢ ص ٢٦٢) علت این آشفتگی، انتظار، بی قراری واصرار هدهد برای هدایت پرندگان چیست و از کجانشأت میگیرد؟ در صــفحات آخر این مثنوی و بخصــوص در پرده آخر داســتان ، عطار، ســی مرغ زار را در سراپرده سیمرغ توصیف میکند و از سرنوشت آنها سخن میگوید؛ اما هیچ نشانی از هدهد به دست نمیدهد.
او سفر نخست را شامل چندین مرحله و سفر میداند: ســــالــک ســــرگشــــتــه را زیـر و زبـر تـا بـه حق بوده ســــت چنـدینی ســـفر بعــد از این در حق ســـفر پیش آیــدش هر چــه گویم بیش از پیش آیــدش چون ســفر آن اســت و کار آن اســت و بس گیر و دار و کـار و بـار آن اســــت و بس (مصیبت نامه ، عطار نیشابوری، ص ٤٤٦) ذکر یک مطلب در اینجا لازم است و آن اینکه ، اگر چه ریشه اسفار ملاصدرا در سخنان عرفاست اما از آنجا که ملاصدرا، فیلسوف است اسفار او صبغۀ فلسفی دارد؛ بنابراین سالک خود را در یک ســیر عقلی واحد با آغاز و انجامی مشــخص هدایت میکند و تعلیم میدهد.
بررسی منطق الطیر نشان میدهد که هدهد نماد سالکی است که قبلا اسفار اول ، دوم و سوم را به پایان رســانده اســت و اکنون در ســفر چهارم وظیفه هدایت ســالکان نو پا را بر عهده دارد.