Abstract:
ترانه های تخت حوضی بخشی از ادبیات عامیانه است که معمولا همراه با موسیقی سنتی و هنگام اجرای نمایش های شاد خوانده میشود. این دل سروده ها با هویت اجتماعی و فرهنگی ما درآمیخته است و سادگی و بیپیرایگی آن ها با زبان طبقۀ عامۀ جامعه تناسب دارد. در این پژوهش ویژگیهای سبکی ترانه های تخت حوضی در لایه های آوایی، واژگانی، نحوی و بلاغی با شیوة توصیفی ـ تحلیلی بررسی میشود. هدف از پژوهش ، شناساندن بهتر این ترانه ها و ارزش نهادن به اصالت زبان ، بیپیرایگی و مردمیبودن آن هاست ؛ زیرا نوگراییهای جدید، موجودیتشان را به خطر انداخته است . براساس نتایج این پژوهش ، وجه غالب در اشعار تخت حوضی، عاطفی است که نشان میدهد اساسا ترانه ها بسیار احساسی و هیجانی سروده شده اند و نخستین هدف گویندگان آن ها شادیآفرینی بوده است . کاربرد واژه های حسی، عامیانه و گاه ، زننده و فراهنجاریهای زبانی، مشخصۀ بارز سروده های تخت حوضی است که با هدف طنزآفرینی، نشاط آوری و تسریع در ارتباط با مخاطب به آن توجه شده است . همچنین در این سروده ها از عناصر بلاغی اندکی که بیشتر خاستگاه اجتماعی دارند، بهره گرفته شده است و به دلیل پیوند با لایه های بیرونی زبان ، طبیعی و شفاف اند.
Machine summary:
اين گونۀ ادبي که با حفظ برخي از ويژگيهاي شعر رسمي و کلاسيک ، زبان طرب طبقۀ عامه شمرده ميشود، عقايد و سنت هاي فرهنگي و اجتماعي را با زباني مردمي بيان ميکند و پاسخ گوي بخشي از نيازهاي عاطفي ماست : «وجود شعر و هنر عوامانه در برابر شعر و هنر رسمي، نوعي احساس نياز بود که سرايندگان آن تلاش داشتند ميراث فکري و معنوي خود را به فرزندان بسپارند و تمايلات عاطفي مردم را به نحوي ارضا کنند» (محجوب ، ١٣٨٦: ٤٠- ٤١).
با اين توضيح ، اساسيترين پرسش پژوهش پيش رو اين است که ترانه هاي تخت حوضي چه ويژگيهاي بارز سبکي دارند؟ به نظر ميرسد با توجه به عاميانه بودن سروده هاي تخت حوضي، عمده ترين ويژگيهاي اين سروده ها استفاده از صورت هاي زباني ساده ، ساختار طبيعي زبان ، تکرارهاي فراوان ، واژه هاي غيرفاخر و بهره گيري از تصاوير عيني است .
به لحاظ وزن عروضي نيز تقريبا بيشتر سروده ها موزون هستند؛ با اين توضيح که به دليل کاربرد آن ها در هنگام اجراي نمايش و آن هم به صورت آواز دسته جمعي، نوع خواندن و تکيه ها در ايجاد وزن نقش اساسي دارند؛ يعني ترانه هاي تخت حوضي سروده هاي لحني شمرده ميشوند که داراي وزن عروضي و ايقاعياند.
بررسي اشعار تخت حوضي نشان ميدهد که بهره گيري از عناصر بلاغي، در اين سروده ها طبيعي است و بيشتر با لايه هاي بيروني زبان در پيوند است .