Abstract:
تقسیمات کشوری از مصادیق بارز نقش آفرینی دولت ها در مدیریت فضای سرزمینی است که در بسیاری رشته های علمی به خصوص در جغرافیای سیاسی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. دولت ها با انجام تقسیمات کشوری و قلمروسازی هدفمند در حوزه سرزمینی خود، اهداف خاصی را دنبال کرده و بر اساس قواعد و مقررات مشخصی، مدیریت موردنظر خویش را در فضای سرزمینی اعمال می کنند. در فرایند تغییر سطح واحدهای سیاسی ـ اداری عوامل متعددی نقش آفرینی می کنند که از جمله مهم ترین آن ها می توان به جمعیت، وسعت، فرهنگ و قومیت، قدمت، امنیت، دسترسی و ... اشاره کرد. درعین حال در مواردی مشاهده می شود که وجود یک سری ملاحظات سیاسی و ژئوپلیتیک و یا ویژگی های دینی و مذهبی، معیارهای مذکور را در حاشیه قرار داده و خود به تنهایی نقش اصلی را در ارتقاء سطح تقسیمات کشوری ایفا می نماید.
یکی از این موارد در ایران تبدیل شهرستان قم به استان قم است که در این مقاله چرایی و چگونگی آن و نیز عوامل تاثیرگذار در آن مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرد.
این تحقیق با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده و اطلاعات و داده های موردنیاز آن از طریق منابع کتابخانه ای، الکترونیک و مراجعه به اسناد و مدارک مربوطه گردآوری شده است.
نتیجه تحقیق نشان داد که در ارتقای سطح سیاسی شهرستان قم و شکل گیری استان قم، عامل سیاسی ـ مذهبی نقش اصلی را ایفا کرده و نسبت به دیگر عوامل تاثیر بیشتری داشته است.
Machine summary:
استان : واحدی از تقسیمات کشوری است با محدوده جغرافیایی معین که از به هم پیوستن چند شهرستان هم جوار با توجه به موقعیت های سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی و طبیعی تشکیل می شود.
دهستان : کوچک ترین واحد تقسیمات کشوری یا محدوده جغرافیایی معین است که از به هم پیوستن چند روستا، مکان و مزرعه هم جوار تشکیل می شود و از لحاظ محیط طبیعی ، فرهنگی ، اقتصادی و اجتماعی همگن بوده و امکان خدمات رسانی و برنامه ریزی در سیستم ، شبکه ای واحد را فراهم می نماید (مرکز آمار ایران ).
(رجوع شود به تصویر صفحه) نمودار١: شهرستان های وسیع تر از قم (مرکز آمار ایران ، ترسیم از نگارندگان ) (رجوع شود به تصویر صفحه) · عامل جمعیت در طول تاریخ تقسیمات کشوری ایران ، عامل جمعیت یکی از عوامل تأثیرگذار بوده و بسیاری از تغییرات با اتکا به وجود حد نصاب های جمعیتی رخ داده است و ضرورت مدیریت بهینه فضا با توجه به افزایش جمعیت که از اهداف سازمان دهی سیاسی فضا است ، منجر به این تغییرات شده است .
ir) تجزیه و تحلیل یافته ها و نتیجه گیری با بررسی عوامل تأثیرگذار در ارتقاء سیاسی فضا، به نظر می رسد ماهیت سیاسی شهرستان قم با وجود دارا بودن پایگاه علمی و فقهی تشیع و با توجه به فقه سیاسی شیعه که تشکیل حکومت اسلامی را محدود به مرز خاصی نمی داند و با توجه به این نکته که قم به عنوان مرکز فکری این فقه سیاسی و نقطه شروع نهضت شکل گیری حکومت اسلامی شیعی بوده است و به لحاظ این تأثیرگذاری در سفر مقام معظم رهبری به قم از آن به عنوان «مادر انقلاب » یاد شده است .