Abstract:
تحلیل بازنویسی متون ادبی در دوره های مختلف تاریخی با توجه به تغییرات زبانی، در حوزه واژگان، نحو و بلاغت می تواند دگرگونی مفاهیم و تصاویر مندرج در آن آثار و تاثیر تغییرات تاریخی بر متون را نشان دهد. تذکره ها و تراجم احوال نیز از این قاعده خارج نیستند و شاید بتوان گفت که در هر دوره از بازنویسی متون ادبی تصویری جدید از متون پیشین خلق می شود. درکتاب «مقامات ژنده پیل» حکایتی از احمد جام نقل است که از قضا در یکی از نسخه های خطی دانشگاه تهران که به صورت جنگ ثبت شده، روایتی به لحنی دیگر از آن آمده است. این پژوهش علاوه بر ذکر و تصحیح این چند برگ به دنبال آن است که چه اندازه تذکره نویسان و حکایت پردازان به اشاره های آهسته قلم در توصیف ویژگی ها و شیوه سلوک شیخ جام تغییر داده و با جمله ای و خطی، تصویری مبهم از او نشان داده اند. در این دو نسخه، علاوه بر اختلافات زبانی و بلاغی تغییراتی در مکان ها، چگونگی وقوع رخدادها و واکنش ها دیده می شود که پایبند نبودن تذکره نویس به متن اساس و اولیه ای را نشان می دهد. اما شباهت های بسیار در جمله نویسی و بیان موضوع میان دو نسخه، نشان دهنده وجود نسخه اصیل تری از داستان است که منبع هر دو روایت محسوب می شود. در شیوه بلاغی و چگونگی بیان، از نظر نحو و الگوهای زبانی میان دو روایت تفاوت هایی وجود دارد. از نظر محتوایی نکته قابل توجه این است که نویسنده هر دو مکتوب به بیان اطلاعات دقیق و مشترک تاریخی و جغرافیایی از موضوع می پردازند و در ارائه آمار اختلافی ندارند از طرفی تمام این حکایت خود سند روشنی است از جایگاه و قدرت صوفیه در دوره های تاریخی مورد نظر.
Changes in linguistic potentials and the expansion of vocabulary storage، and the development of syntetic and rhetoric patterns in different periods of time may result in different readings and recreation of the texts. Tadhkirah (memorandum) and biographies are no exceptions. Infact، each revision of literary texts creates a new picture of the previous text. In order to find the facts in the texts with real and historical basis، especially in the history of literature، comparing writings in different periods of time and the differences between narratives according to linguistic features and intellectual features of that period is very important. It shows the difference in people’s thoughts in each period and the effect of external factors on the creation of the literary works. In " Maqamat-e Zhandeh Pil" there is a narration about Ahmad-e Jam which is narrated in one of the manuscripts of Tehran University too، but in a different way. In addition to correcting this manuscript، this research aims at finding those instances that show how narrators and those who write memorandums with some subtle changes in describing his characteristics and manners through a sentence or just a word demonstrate an obscure picture of Sheikh-e Jam. Comparing these two narratives show that in addition to some linguistic and rhetoric differences، there are some changes in the setting، and description of the events and actions which indicate that the narrators have not been that loyal to the original text. However، their similarity in sentencing and narration indicates the existence of an alder narration of the story which has probably been the source of both these manuscripts. Considering contents، both writers explicitly illustrate the same historical and geographical information about the subject with no discordance. Furthermore، this story is a clear document indicating the power and state of Suffiya in that era.
Machine summary:
با اندکی جست وجو روایت مفصل تری از این حکایت را می توان در مقامات ژندهپیل پیدا کرد، اما شیوایی کلام، ایجاز و سلامت نثـر ایـن نسـخة خطی تا به حدی است که می توان نثرش را در کنار نسخه هـای مـورد اسـتفاده مقامـات ژندهپیل در خور توجه دانست و در میان جنگ ها و مجموعه هـا بـه جسـت وجـوی مـتن کامل آن پرداخت .
متن روایت دست نوشته موجود در دانشگاه شرح مکتوب شیخ احمد جام به سلطان سنجر بن ملکشاه اصل این حکایت و سبب این روایت آن است که طغرلتکین از ارکان دولت و اعیان حضرت سلطان سنجر بن ملکشاه بود و سلطان جهان مطاع ولایات جام را بر سبیل اقطاع بدو مفوض گردانیده و او را اراده نموده که در قصبه ساغو کـه دارالملک او بوده بارگاهی سازد و دراین وقت حضـرت ملاذالانـام شـیخ الاسـلام درمعدآباد جام، خانقاه و مسجد جامعی بنیـاد مـی نهـاد و رعایـا از کـوه اسـتا و زورآباد ستونها و یلبارها آورده بودند.
از طرفی جانبداری و یا غرضورزی هر یک در بیان نفـوذ و تـأثیر احمـد جـام در میـان جامعه آشکارا به چشم می خورد و تفاوت روایت ها در بیان یک داستان بـه تغییـر چهـره شیخ در این خلال اشاره می کند و سیر تکامل تندخویی شخصیت اصلی این داسـتانهـا را که احمد جام است برای ضرب شصت گرفتن از دشمنان و معاندان نشـان مـی دهـد و هرچه زمان از روزگار وی پیشتر می رود این حکایات پررنگ تر و دور از واقع می شوند.