Abstract:
توفانهای تندری از فراوانترین و شدیدترین مخاطرات آب و هوایی هستند که به دلیل همراهی با رعد و برق، باد شدید، و تگرگ و بارشهای شدید موجب خسارات زیادی در سراسر دنیا میشوند؛ بنابراین، شناخت فراوانی، احتمال وقوع، و دورة بازگشت این توفانها میتواند کمک فراوانی در جهت کاهش خسارات کند. هدف از این پژوهش مدلسازی فضایی- زمانی احتمال وقوع روزهای همراه با رعد و برق در شمالغرب ایران در ماههای آوریل، می، ژوئن، و ژوئیه با استفاده از مدل زنجیرة مارکف است. بدین منظور، از کُدهای مربوط به توفان تندری (95ـ99) در 19 ایستگاه سینوپتیک منطقه در دورة آماری شانزدهساله (2000ـ2015) استفاده شد. ماتریس فراوانی، ماتریس احتمال انتقال، و ماتریس پایا محاسبه شد و در نهایت توزیع فضایی احتمال وقوع و دورة بازگشت رعد و برقها ترسیم شد. نتایج نشان میدهد احتمال وقوع رعد و برقهای دو و سهروزه در شمالشرقی و جنوب منطقة مورد مطالعه کم است؛ ولی در بخشهای مرکزی و شمالغربی بیشتر است. به ازای افزایش طول دورة رعد و برقی، دورة بازگشت آن به صورت تصاعدی افزایش مییابد. توزیع فضایی ماتریس پایا نیز نشان میدهد که احتمال وقوع رعد و برق در مناطق جنوبی و شمالشرقی کمتر است و مناطق مرکزی، شمالی، و شمالغربی بیشترین احتمال وقوع رعد و برق در بلندمدت را دارند.
Machine summary:
مدل سازي فضايي-زماني احتمال وقوع روزهاي همراه با رعد و برق در شمال غرب ايران خديجه جوان *- استاديار آب و هواشناسي گروه جغرافيا، دانشکدة ادبيات و علوم انساني ، دانشگاه اروميه محمدرضا عزيززاده - مربي گروه جغرافيا، دانشگاه پيام نور، تهران تاريخ دريافت : ١٣٩٥/١٢/٢٦ تاريخ پذيرش : ١٣٩٦/٧/٢٣ چکيده توفان هاي تندري از فراوان ترين و شديدترين مخاطرات آب و هوايي هستند که به دليل همراهي با رعد و برق ، بـاد شديد، و تگرگ و بارش هاي شديد موجب خسارات زيادي در سراسر دنيا مي شـوند؛ بنـابراين ، شـناخت فراوانـي ، احتمال وقوع ، و دورة بازگشت اين توفان ها مي تواند کمک فراواني در جهت کـاهش خسـارات کنـد.
هـدف از ايـن پژوهش مدل سازي فضايي- زماني احتمال وقوع روزهاي همراه با رعد و برق در شمال غرب ايران در ماه هاي آوريل ، مي ، ژوئن ، و ژوئيه با استفاده از مدل زنجيرة مارکف است .
در اين پژوهش براي مدل سازي فضايي- زماني احتمال وقوع روزهاي همراه با رعد و برق در شمال غرب ايران ، داده هاي مربوط به پديده هاي خاص ١٩ ايستگاه سينوپتيک در دورة آماري شانزده ساله (٢٠٠٠ـ٢٠١٥) از سازمان هواشناسي کشور دريافت شد و کدهاي مربوط به توفان تندري (٩٥ـ٩٩) استخراج شد.
با توجه به اينکه در شمال غرب کشور فراواني روزهاي همراه با رعد و برق در بهار و اوايل تابستان بيشتر است (رسولي و همکاران ، ١٣٨٦؛ معصوم پور سماکوش و فجاد، ١٣٩٤: ٢٤٤)، در اين مطالعه احتمال وقوع رعد و برق در ماه هاي آوريل ، مي ، ژوئن ، و ژوئيه بررسي مي شود.