Abstract:
با وجود بررسی مختصات مشترک فکری، زبانی و ادبی هر دوره، هنوز راه درازی مانده است تا به رمز و رازهای شاعرانگی آثار ممتاز ادبی پی ببریم. برای دریافت چنین رازهایی، ناگزیر از بررسی تفاوتهای فردی این آثار هستیم، تفاوتهایی که در نتیجه خروج از هنجارهای زبان با آثار قبلی بوجود آمده و سبک فردی را رقم زده است. این ویژگیهای سبک فردی در گلستان در حوزه های گوناگونی از جمله موسیقایی، زبانی و نحوی نهفته است. در این مقاله بخصوص حوزه نحوی گلستان، آن هم چگونگی استفاده از فعل مورد بررسی قرار گرفته است.
Machine summary:
١. نظام ادبی گلستان در حوزة معنا: در حوزة معنا، مهمترین مشخصة گلستان ، رئالیسم موجود در نگاه او به مضامین اجتماعی و انسانی است که قطعا در سبک او تاثیر گذاشته ، همان نگاه واقع بینانـه ای کـه بـه « فـرد» در گلستان دارد بطوری که در کنار منافع جامعه ، منافع او را هم در نظر میگیـرد تـا جـایی کـه هرگز منافع فرد را در جهت تـامین منـافع جامعـه ، بـه خطـر نمـی انـدازد و شـاید برخـی اشکالات غیر اخلاقی که به گلستان گرفته اند ، از این جهـت باشـد (دشـتی ، ١٣٨١: ٢١١) نظیر محافظه کاری بزرگمهر وزیر انوشیروان کـه رای پادشـاه را بـر رای چنـدین حکـیم ، ترجیح داد چون صلاح خود و منافع خود را در موافقت بـا رای پادشـاه میدیـد.
»(همان: ٨٩) و گاه «فعل » را از جهت بلاغت مقدم آورده است زیرا خواسـته اسـت از سـر فراغـت ، بـا صفاتی که برای مفعول یا موصوف یا مسندالیه ذکر میکند، بـه توصـیف او بپـردازد (بهـار، ١٣٧٦: ١٠٤٨) و در عین حال رعایت آهنگ کلام را هم کرده است نظیـر تقـدیم افعـال در عبارات زیر: « ...
» (همان : ٩٧) *** اما در مورد «حذف فعل » همانگونه که استاد بهار در سبک شناسی به آن اشـاره کـرده انـد، (بهار، ١٣٧٦: ١٠٥٠) حذف فعل به قرینه از قرن ششم مرسوم بوده و اگـر سـعدی هـم در گلستان مکرر فعل را حذف کرده ، از این جهت نمیتوان آن را ویژگـی خـاص بـه حـساب آورد چون در روزگار او معمول بوده اما آنچه «حذف فعـل » او را یکـی از مشخـصه هـای شاعرانگی کلامش قرار داده ، آنست که او گاه فعل را در جملة اول حذف کرده که این کـار مرسوم نبوده است ، مانند: « ...