Abstract:
معماری صخره ای در ایران و جهان قدمتی طولانی دارد و بسیاری از عوامـل اقلیمـی ، تـدافعی ، فرهنگی و... زمینه ساز پیدایش نمونه هایی از این نوع معماری شده اسـت . پـس ازکـشف آثـار صخره ای غرب ایران از قرن نوزدهم میلادی به بعد، گاه نگاری و کاربری این آثار همواره مورد بحث بوده است . می توان گفت پدیدآورندگان این آثار ردپای بسیار کمرنگ و مبهمی از عصـر خود به جای نهاده اند و امکان گاه نگاری دقیق و مطلق و تبیین کاربری را بـرای پژوهـشگران و علاقه مندان دشوار نموده اند. از سـوی دیگـر، بـه دلیـل عـدم آگـاهی و شـناخت از باورهـا و اعتقادات مردمان باستان برخی پژوهشگران را بر آن داشته تا در تعیین عمکلـرد و گـاه نگـاری ، دچار اشتباه شده و گاها کاربری و گاه نگاری های مختلفی را برای این آثار ارائه دهند. بر همین اساس چنین اشتباهی در تعیین عملکرد گوردخمه گویجـه قلعـه مـشهود اسـت . کـه برخـی از پژوهشگران مراغه ، این گوردخمه را با عنوان «آب انبار» معرفی کرده اند.
بدین منظور، این مقاله ، گوردخمه دستکند صخره ای گویجه قلعـه را بـا نگـاهی تحلیـل گرایانـه بررسی کرده است که بر این اساس ، چنانچه خواهیم دید، با اطمینان بیشتری می توان این اثر را یک گوردخمه متعلق به هزاره اول ق.م . با الگوبرداری از گوردخمـه هـای اورارتـویی ، در نظـر گرفت .
Machine summary:
مطالعه و بررسی گوردخمه دسـتکند صـخره ای گویجـه قلعـه بـه دلیـل آنکـه بیشترین مدارک تاریخی را در مقایسه با سایر دستکندهای شهرستان مراغه ، در خود جـای داده است ، بهترین بستر برای گاه نگاری و تبیین کاربری این آثار باشد.
پرسش تحقیق مهم ترین پرسش مطرح شده در این مقاله بررسی پلان و سبک شناختی آن است کـه از ایـن نظر با کدام گوردخمه های اورارتویی شناسایی شده قابل مقایسه است ؟ روش تحقیق روش تحقیق در این مقاله بر اساس فعالیت های میدانی شامل بازدیدهای میدانی است که از تعداد بسیاری از مجموعه آثار معماری دستکند صخره ای در نقـاط مختلـف شهرسـتان مراغـه به عمل آمده ، همچنین مطالعات کتابخانه ای در راستای ایـن موضـوع نیـز مکمـل فعالیـت هـای میدانی بوده است .
در بـین محققین شهرستان مراغه نیز افراد مختلفی پیرامون این قلعه مطالبی نوشته اند از جملـه علیرضـا پاشایی در پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته باستان شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهـر، همچنین طی دو مقاله در همایش منطقه سهند و همایش بین المللی معماری دستکند تهـران بـه این مجموعه اشاره کرد.
٦- پاشایی ، علیرضا، (١٣٩٥)، بررسی باستانشناسی گویجه قلعه مراغه بر مبنای یافته های معماری و سـفالی ، مجموعـه مقالات همایش ملی باستان شناسی و سفال ، به کوشش حسین علیزاده ، دانشگاه آزاد واحد اسلامی میانه ، ص ٤٥٢ – ٤٣٩.
(رجوع شود به تصویر صفحه) ١- ناصری صومعه ، حسین و بهمین فیروزمندی و محسن سعادتی ، (١٣٩٤)، «مطالعه و بررسی باستان شناختی گویجه قلعـه مراغه »، مطالعات باستانشناسی ، دوره ٧، شماره ١، ص ١٥١.