Abstract:
نگارگری ایران همواره پیوند درونی و همخوانی ذاتی با ادبیات غنی و آکنده از اشارات و تعبیرات حکمی و عرفانی داشته است و هنرمندان نیز به سهم خویش تلاش کردهاند تا این معانی را به زبان تصویر منعکس نمایند. در عصر صفوی با گسترش مراکز بزرگ فکری و عرفانی، تاثیرات این تفکرات بهواسطه رابطه سفارشدهندگان و هنرمندان در این عرصه جلوه بیشتری یافت. یکی از مهمترین منابع تصویرسازی در طول این دوره، اشعار جامی بود که از جذابیتهای آن میتوان به ویژگیهای بیانی جامی در تجسم و توصیف مضامین عشق عرفانی و روحانی بهویژه در هفتاورنگ اشاره نمود. از نمونههای نفیس و منحصربهفرد هفتاورنگ جامی میتوان به نسخه موجود در کتابخانه و موزه ملی ملک اشاره کرد. این پژوهش ضمن بررسی عناصر بصری موجود در این نسخه، چگونگی ارتباط و تعامل آن را با حکایات هفتاورنگ و همچنین نحوه انعکاس آن مورد مطالعه قرار میدهد. بر اساس مطالعات، با وجود اینکه این نسخه در اوایل دوره قاجار مصور شده، ولی نگارههای آن بازتابی از ویژگیهای سبک هند و ایرانی، مکتب اصفهان و زندیه را به نمایش گذاشته است.
Machine summary:
بررسی جلوههای بصری نسخۀ هفتاورنگ جامی در موزۀ ملک مرضیه علی پور چکیده نگارگری ایران همواره پیوند درونی و همخوانی ذاتی با ادبیات غنی و آکنده از اشارات و تعبیرات حکمی و عرفانی داشته است و هنرمندان نیز به سهم خویش تلاش کردهاند تا این معانی را به زبان تصویر منعکس نمایند.
کلید واژه موزۀ ملک، هفتاورنگ جامی، نگارگری هندوایرانی، دورۀ قاجار، محمدبن علاءالدین رزهای نگارۀ معراج پیامبر اکرم (ص)، نسخۀ هفت اورنگ جامی، موزۀ ملک مقدمه کتابخانۀ ملک یکی از مهمترین مجموعههای نگهداری نسخخطی ایران است و امتیاز آن نفاست و ارزش هنری نسخههای کهن و مذهب آن.
حدود دویست نسخه از دورۀ صفویه که شامل تألیف تمامی هفت دفتر جامی و یا منتخبی از اشعار دیگر جامی است که تاکنون شناخته شده است که از میان آنها میتوان به نسخۀ هفتاورنگجامی کتابخانۀ موزۀ ملک اشاره کرد.
از این روست که نقاشی ایران با تحول سخنوری پیشرفت کرد و در عصر صفوی که حکمت و عرفان با دین آمیخته شد، مراکز بزرگ فکری و عرفانی پدید آمد و گسترش یافت و محتوای زبان و معارف فارسی که از عرفان و تصوف اسلامی شکل گرفته بود بارورگشت.
البته کتیبههای لاجوردی با ترنج و نقوش اسلیمی و ختایی در میان متون و یا در انتهای هر بخش به تزیینات این نسخه افزوده شده و در برخی صفحات که کتابت به صورت چلیپا است لچکیهای کوچکی با تذهیب لاجوردی و زرین در داخل متن ترسیم شدهاست.