Abstract:
ظهور موعود نجاتبخش، مورد تأکید و تأیید همه مذاهب اسلامی است و روایات فراوانی در کتابهای شیعه و سنی به حوادث آخرالزمان و زمانه ظهور اشاره کرده‌اند. مدعیان دروغین، چه در جامه مهدویت و چه در لباس مجدد زمانه، به «تأویل» مفاهیم آخرالزمانی نصوص دینی رو آوردهاند. با توجه به تأیید تأویل صحیح از سوی بسیاری عالمان فریقین، میتوان به منظور نفی تأویلگرایی در مقابله با جریانهای انحرافی مهدویت به راهبردی مشترک دست یافت. این جستار که به شیوه توصیفی ـ تحلیلی گرد آمده است، با توجه به جایگاه تأویل در فرهنگ اسلامی، راهبردی مشترک را در رویارویی با تأویلگرایی جریانهای انحرافی مهدویت ترسیم کرده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که راهبرد مشترک فریقین، برنامهها و اقداماتی را شامل می‌گردد که بایستههایی از آن عبارتند از: ارائه دیدگاهی صحیح از تأویل با تبیین ضابطه‌مندی و عرصههای صحیح تأویل؛ آسیب‌شناسی خللهای روایات مهدویت؛ ترسیم مؤلفههای تأویلناپذیر این آموزه و ارجاع متشابهات روایی به محکمات.
Machine summary:
بنابراین، معنای کاربردی تأویل که در حیطه علوم قرآنی قسیم تفسیر قرار گرفته، خود مورد اختلاف و مناقشه اصحاب تفاسیر واقع شده است و بر این اساس، برخی از صاحبان تصانیف، بخشی از کتاب خویش را به فرق بین تأویل و تفسیر و اختلاف مبانی صاحب نظران این حوزه اختصاص داده‌اند (ر.
به تعبیری دیگر، آنان نیز ناگزیر به نوعی تلقی و فهم عقلانی از برخی مفاهیم دینی روآورده و در دامان تأویل افتاده‌اند؛ علاوه بر این‌که سیر چنین تأویلی را میتوان در میان متکلمان متأخر، نظیر جوینی، غزالی، شهرستانی، رازی، ایجی و جرجانی مشاهده کرد؛ چنان‌که نوعی تأویل در آثار مخالفان سرسخت تأویل، نظیر ابن تیمیه قابل ملاحظه است (هوشنگی، 1387: ج14، ص382).
بنابراین، شناخت و شناسایی آسیب‌های تأویل بسیار ضروری به نظر می‌رسد و لذا تأویل که خود مفهومی دینی است؛ چنان‌که با ضابطه و رعایت اصول علمی صحیح صورت گیرد، مورد تأیید شارع مقدس قرار می‌گیرد؛ در غیر این صورت، چیزی جز تحریف و جعل نخواهد بود و مایه انحراف امت اسلامی خواهد شد.
دیگر جلوه عقلایی بودن، رعایت نظم و دقت در الغای خصوصیت پیچیده در کلام است که در علم منطق از آن به قانون «سبر و تقسیم» و در اصول فقه از آن به «تنقیح مناط» یاد می‌شود (معرفت، بی‌تا: ج1، ص28)؛ یعنی در صورتی که مناط یک حکم کشف شود، میتوان به نوعی تأویل دست زد و یک امر کلی را به سایر امور سریان داد؛ چنان‌که معتبرترین تأویلات، چه در روایات مهدویت و چه در غیر آن، در این حوزه قرار دارد.
(
, 
, 
)
