Abstract:
أمورقه یکی از شخصیتهای مورد استناد در احکام فقهی جواز امامت زنان است که بسیار مورد توجه منابع اهل سنت بوده و در تأیید روایات نماز جماعت امهاتالمؤمنین، عایشه و أمسلمه به عنوان شاهد مورد استناد قرار میگیرد. در این روایت، پیامبر(ص) به امورقه لقب شهیده داده و به او اجازه میدهد تا برای اهل خانه خود امامت کند؛ وی همچنین بهعنوان جامع قرآن شناخته شده است. راوی این روایت فقط ولید بن جُمیع است که آن را با واسطههای مجهول نقل کرده و در آن داستانپردازی در مورد زندگی و مرگ این زن صحابی را به کمال رسانده است. در متن این روایت اضطراب و مخالفت با گزارشات تاریخی و در سند آن راویان ناشناخته و ضعیف، روایت را از یک سند قطعی روایی تنزل داده و احتمال جعل آن را بسیار افزوده است. ما در این مقاله بر اساس ترسیم بصری شبکه اسناد و تحلیل متن و اسناد روایت، تاریخ ظهور این روایت و شخصیت خیالی آن را در ربع سوم قرن دوم هجری که فقها به مستندی برای حکم شرعی جواز امامت زنان نیازمند بودهاند، پیشبینی نمودهایم.
Machine summary:
2 کلیه جامعان حدیث أمورقه در این روایت به امامت نماز او پرداختهاند، ولی برخی علاوه بر آن، به شرح حال او _ که در روایت اول احمد بیان شد _ نیز اشاره کردهاند.
نمودار «ج» در این نمودار، حلقه مشترک اصلی ولید بن عبدالله بن جمیع روایت را از دو طریق عبدالرحمن بن خلاد و مادر بزرگ خودش، توأماً نقل میکند و همه منابع، این دو راوی را با هم ذکر نمودهاند؛ علاوه بر آن که بیشتر جامعان حدیث به نام مادربزرگ او با اسم لیلی بنت مالک اشاره کردهاند.
در این نمودار، ابیداود (م275ق) از عثمان بن ابی شیبه، 3 و ابیالجارود (م308ق) از محمد بن اسماعیل الأحمسی، 4 هر دو از حلقه مشترک وکیع روایت امامت أمورقه را نقل کردهاند، ولی ضحاک (م287ق) 5 و طبرانی (م360ق)، 6 از طریق ابیبکر بن ابی شیبه از وکیع روایت کردهاند؛ در حالی که ابوبکر بن ابی شیبه (م235) با وجود گزارش مفصّل خود از شرح حال أمورقه در درخواست از پیامبر صلیاللهعلیهوآله مبنی بر شرکت در جنگ و طلب شهادت و نیز حادثه کشته شدن او توسط غلام و کنیزش، سخنی از امامت نماز أمورقه گزارش نکرده التاریخ الصغیر، ج1، ص70.
2 تحلیل متن و اسناد روایت أمورقه در این روایت، ولید بن عبدالله بن جمیع به نقل از دو نفر، یعنی عبدالرحمن بن خلاد و مادربزرگ خود _ که در برخی روایات لیلی بنت مالک نامیده شده است _ توأماً روایت أمورقه را نقل میکنند.