Abstract:
دوره صفوی با دگرگونیهای اجتماعی متنوعی رویارو گردید، یکی از این دگرگونیها، پدیده اعتیاد به افیون بود. این ماده مخدّر، در ایران پیشا صفوی، بیشتر مصارف پزشکی داشت. در عصر صفوی، اعتیاد به افیون به صورت فراگیر درآمد و به عنوان یکی از مشخصههای سبک زندگی اعضای جامعه ـ به ویژه در دوره فرمانروایان پایانی صفویه ـ مطرح گردید. چگونگی شیوع این پدیده مساله ای است که تا کنون به آن پرداخته نشده است، از این رو، در این تحقیق که با روش تاریخی و استفاده از منابع گوناگون داخلی و خارجی انجام شد، سیر دگرگونی اعتیاد به افیون، با تاکید بر روند تاریخی آن، طی سه دوره آغازین، میانی، و پایانی حکومت صفویان بررسی گردید. بر اساس یافته های این پژوهش، تحولات مرتبط با افیون در سراسر عصر صفوی از الگوی یکسانی پیروی نکرده و یک منحنی رو به رشدی را تجربه کرده است.
The Safavid era went through a variety of social changes. One of these changes was
addiction to opium. In the pre-Safavid era, this narcotic was mostly used for medical
purposes. In the Safavid era, opium addiction became pervasive and was regarded as
one of the defining characteristics of the society’s lifestyle, especially during the end of
the Safavid dynasty. The prevalence of this phenomenon has not been studied so far.
Hence, this study was conducted using domestic and foreign resources while focusing
on their historical trend through three stages of beginning, middle and final eras of the
Safavid dynasty. According to the findings of this study, the changes regarding opium
over the whole Safavid era do not follow the same pattern and have increased.
Machine summary:
محمدبن حسین شیخ بهائی ، جامع عباسی: رساله عملیه (قم : جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ، دفتر انتشارات اسلامی ، ١٣٨٦)، ص ٧٦٢ ،٨٢١ ،٩٣٣؛ محمدباقر مجلســی ، حدود و قصاص و دیات (بی جا: مؤسســه نشر آثار علمی ، بدون تاریخ )، ص ٣٢؛ محمد باقر مجلســی ، بیســت و پنج رساله فارسی (قم : کتابخانه آیت الله مرعشــی نجفی ، ١٤١٢)، ص ٦١٨؛ محمد بن حسین شیخ بهائی ، توبره ، تصحیح بهمن رازانی (تهران : زرین ، ١٣٦٤)، ص ٣١٧؛ میرزابیگ بن حســن جنابدی ، روضه الصفویه ، تصحیح غلامرضا طباطبائی مجد (تهران : بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، ١٣٧٨)، ص ٨٨١؛ شاردن ، سفرنامه شاردن ، ١٣٧٢، ج ٢، ص ٨٥٢.
و همچنین نک : حکیم مؤمن ، تحفه المؤمنین مشهور به تحفه حکیم مؤمن ، ج ١، ص ٥٠، ج ٢ ص ١٣؛ بهاءالدین بن میرقوام الدین بهاءالدوله ، خلاصه التجارب ، تصحیح محمدرضا شمس اردکانی (تهران : راه کمال ، ١٣٨٧)، ص ١٦٩؛ ژان شاردن ، سفرنامه شاردن ، ترجمۀ اقبال یغمائی ، ج ٢ (تهران : توس ، ١٣٧٢)، ص ٨١٩، ٨٤٨؛ عمادالدین شیرازی ، رســاله افیونیه ، ص ١٣٣–١٣١؛ محمد مفید مســتوفی بافقی ، جامع مفیدی، تصحیح ایرج افشــار، ج ٢ (تهران : اســاطیر، ١٣٨٥)، ص ١٨٥؛ گیوم آنتوان اولیویه ، سفرنامه اولیویه : تاریخ اجتماعی - اقتصادی ایران در دوران آغازین عصر قاجار، تصحیح غلامرضا ورهرام ، مترجــم محمدطاهــر قاجار (تهران : اطلاعات ، ١٣٧١)، ص ١٦٤؛ ذبیح الله صفــا، تاریخ ادبیات در ایران ، ج ٥ (تهران : فردوس ، ١٣٧٨)، بخش ٢، ص ١٠٦٠.