Abstract:
حوضۀ آبریز کورا - ارس در منطقۀ قفقاز جنوبی میان جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گرجستان، ایران و ترکیه قرار دارد. دو رود اصلی کورا و ارس از پرآبترین رودهای منطقه هستند که مسائل اقتصادی، اجتماعی، امنیتی و سیاسی بسیاری پیرامون آنها وجود دارند. همکاریهای مبتنی بر توافقهای محدود و چندجانبه میان ارمنستان، گرجستان و جمهوری آذربایجان بهطور معمول با ابتکار سازمانهای جهانی و اتحادیۀ اروپا ایجاد شدهاند و از این مسئلۀ بسیار مهم غفلت کردهاند که ایران و ترکیه دو بازیگر و کنشگر اصلی در استفاده و مدیریت منابع آبی این حوضه هستند. با توجه به اینکه هیچ نهاد بینالمللی برای مدیریت یکپارچۀ منابع آبی مشترک در این حوضه تأسیس نشده و پیمانی نیز برای تقسیم این منابع بسته نشده است، استفاده از نظریۀ پیچیدگی در روابط بینالملل با فراهمکردن امکان درک صحیح از مسائل این حوضه، کمک میکند تا برای این پرسش اساسی پاسخی بیابیم: توازننداشتن منابع و مصارف و نیز وابستگی به منابع آبی مشترک چگونه بر روابط میان کشورهای حوضۀ آبریز کورا - ارس تأثیر میگذارد؟ نوشتار حاضر با استفاده از روش تبیینی برای آزمون فرضیه از شیوۀ مثبت یعنی بررسی شاخصهای متغیرهای تشکیلدهندۀ مفاهیم استفاده میکند و دادههای مربوط را جمعآوری و تحلیل میکند. نتیجههای نوشتار این فرضیه را ثابت میکند که تعدد و وابستگی متقابل عاملهای مؤثر بر بهرهبرداری از منابع آبی مشترک در حوضه از راه بهکارگیری اصول استفادۀ منصفانه و معقول و منع واردکردن ضرر مهم، پیشران همکاری و صلح، اعتمادسازی، افزایش ثبات و کاهش نزاعهای سیاسی و امنیتی میان کشورهای حوضه میشود.
Machine summary:
با توجه به اينکه هيچ نهاد بين المللـي براي مديريت يکپارچۀ منابع آبي مشترک در اين حوضه تأسيس نشده و پيماني نيـز بـراي تقسـيم ايـن منابع بسته نشده است ، استفاده از نظريۀ پيچيدگي در روابط بين الملل با فراهم کردن امکان درک صحيح از مسائل اين حوضه ، کمک ميکند تا براي اين پرسش اساسي پاسـخي بيـابيم : تـوازن نداشـتن منـابع و مصارف و نيز وابستگي به منابع آبي مشترک چگونه بر روابط ميان کشورهاي حوضۀ آبريز کورا - ارس تأثير ميگذارد؟ نوشتار حاضر با استفاده از روش تبييني براي آزمون فرضيه از شيوة مثبت يعني بررسـي شاخص هاي متغيرهاي تشکيل دهندة مفاهيم استفاده ميکند و داده هاي مربـوط را جمـع آوري و تحليـل ميکند.
فرايندهاي سياسي همچـون فراينـدهاي انساني به تدريج شکل ميگيرند و تحول پيدا ميکنند تا بـه نقطـۀ همکـاري ديپلماتيـک کامـل تقويت کنندة صلح يا نقطۀ وقوع نزاع و درگيري برسند؛ بنابراين ، پرسش اصـلي ايـن اسـت کـه توازن نداشتن منابع و مصارف و نيز وابستگي به منـابع آبـي مشـترک چگونـه بـر روابـط ميـان کشورهاي حوضۀ آبريز کورا ـ ارس تأثير ميگذارد؟ در پاسخ ، اين فرضيه طرح شده است کـه تعدد و وابستگي متقابل عامل هاي مؤثر بر بهره برداري از منابع آبـي مشـترک در حوضـه از راه به کارگيري اصول استفادة منصفانه و معقـول و جلـوگيري از وارد کـردن ضـرر مهـم ، پيشـران همکاري و صـلح ، اعتمادسـازي، افـزايش ثبـات و کـاهش نـزاع هـاي سياسـي و امنيتـي ميـان کشورهاي حوضه ميشود.