Abstract:
فدراسیون روسیه همواره در میزان و تداوم فعالیتهای هستهای ایران نقش مهمی داشته است. نقش این کشور با هیچ کشور دیگری مقایسهپذیر نیست؛ اما دربارۀ نقش و رویکرد آن، دیدگاههای مختلفی وجود دارد. از دلیلهای اختلاف دیدگاهها در این موضوع، بهکارگرفتن رفتارهای متفاوت و دووجهی از سوی روسیه در مقابل ابعاد مختلف پروندۀ هستهای ایران در دو دهۀ گذشته بوده است. این نوشتار با درنظر داشتن اهمیت نقش روسیه در پروندۀ هستهای ایران در پی پاسخ به این پرسش است که چرا روسیه در برابر برنامۀ هستهای ایران رویکردی دووجهی و دوگانه درپیش گرفته است؟ در پاسخ به این پرسش، این فرضیه مطرح میشود که گفتمان هویتی اوراسیاگرایی با ترسیم نقشهایی مانند «قدرت بزرگ جهانی»، «ابرقدرت منطقهای» و «ابرقدرت هستهای» سبب شدهاند روسیه ضمن بهرهبرداری از مزایای همکاری هستهای با ایران، تلاش کند مانع هستهای شدن و بهدنبال آن افزایش شدید قدرت ایران شود. همچنین با هدف جلوگیری از تضعیف شدید ایران، مخالف اقدامهایی مانند عملیات نظامی علیه این کشور شود. بدین شکل رویکرد دووجهی خود را دنبال کند؛ زیرا تبدیل ایران به قدرتی هستهای، افزایش قدرت آن بهعنوان رقیب منطقهای برای روسیه را در پی دارد؛ همچنین هرگونه حملۀ نظامی علیه ایران و یا تضعیف شدید آن، این کشور را به پایگاهی برای گسترش نفوذ آمریکا در مرزهای جنوبی روسیه تبدیل میکند. هر کدام از این وضعیتها در تعارض با نقشهای اصلی سیاست خارجی روسیه قرار دارد. این نوشتار برای پیشبرد فرضیۀ خود از روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانهای و مصاحبه بهره برده است.
Machine summary:
در پاسخ به اين پرسش و ضمن درنظرداشتن اين مفروض که روسيه در موضوع هسته اي ايران منافع ملي خود را دنبال ميکند و در طول دو دهۀ گذشته سياست ها و رفتارهاي متغيـري را در سطح هاي فني، اقتصادي و سياسي ايران به کار گرفته کرده است ، اين فرضيه مطرح اسـت که رويکرد اوراسياگرايي با ترسيم نقش هايي مانند قدرت بزرگ جهاني، ابرقـدرت هسـته اي و ابرقدرت منطقه اي براي سياسـت خـارجي روسـيه در درجـۀ اول سـبب تـلاش مسـکو بـراي نقش آفريني مؤثر در موضوع هسته اي ايران به عنوان موضوعي جهاني شده است .
پس متأثر از رويکرد اوراسياگرايي، نقش هاي متصور براي سياسـت خارجي روسيه را ميتوان ابرقدرت منطقه اي، ابرقـدرت هسـته اي، ابرقـدرت انـرژي و قـدرت بزرگ جهاني معرفي کرد که با الزام هايي مانند جلوگيري از حضور قدرت هاي فرامنطقـه اي در آسياي مرکزي و قفقـاز، حضـور فعـال در بحـران هـاي ايـن منطقـه و نـواحي حاشـيه اي آن و نقش آفريني در موضوع هاي بين المللي مانند بحران سوريه و پروندة هسته اي ايران همـراه بـوده است (١١٥-١١٢ :٢٠١٦ ,Molaei and Zargari).
(2010: 7-8 در دو سال اخير و با تشديد بحران در اوکراين و به ويژه سوريه ، رويکرد مسکو بـه تهـران پيچيده تر شده است ؛ اما به طور کلي تحليل رفتارهاي روسيه در قبال ايران بر مبناي انگيزه هـاي اقتصادي يا ژئواستراتژيک ناکافي است ؛ چرا که رفتارهـاي سياسـت خـارجي روسـيه در تـأثير نقش هاي ترسيم شده براي سياست خارجي اين کشور از جمله نقش هاي قدرت بزرگ جهـاني، 1.