Abstract:
گویش لمزانی در فاصلۀ بین گویش پسکرانهای استان هرمزگان؛ یعنی خانوادۀ گویشهای لارستانی و گویش کرانههای خلیج فارس؛ یعنی گویش بندری واقع شده است. گویش این شهر و بخش مهران از خانوادۀ گویشهای لارستانی است که به علت بکرماندن منطقه، بسیاری از ویژگیهای فارسی کهن در آن پویا و زنده است. یکی از جنبههای حائز اهمیت این پژوهش آن است که گویش لمزانی از یک سو به گویشهای جنوب فارس؛ یعنی دری لارستانی تعلّق دارد و از سویی دیگر، مردم این منطقه به عنوان آخرین گویشوران لارستانی با بندریزبانها در ارتباط و تعامل مستقیم هستند و از این رهگذر، توصیف مشخصههای دستوری و صرفی این گویش میتواند در شناخت بهتر گویشهای کرانهای و پسکرانهای هرمزگان سهمی بسزا داشته باشد. مواد زبانی و دادههای گویشی این پژوهش، طی ده سال تهیه شده است و برای تلفظ صحیح و رفع خطاهای آوایی، از افراد کهنسال و میانسال کمک گرفته شده است و در نهایت، پژوهشگر با استفاده از شمّ زبانی خود به تجزیه و تحلیل دادهها پرداخته است. برآیند نهایی تحقیق نشان میدهد که تداول برخی ساختهای کهن فعلی، ویژگی ارگاتیو، نقش برجسته و تمایزی تکیه در تصریف افعال، وجود نداشتن ساخت آینده، استفاده از بن گذشته در ساخت حال مستمر و استعمال وندهای کهن فارسی، از مشخصههای این گویش است.
Machine summary:
در گویش لمزانی نیز بن حال(مضارع) با حذف « ﺑـ » امری یا حذف نشانههای گذشته ساخته میشود که در برخی موارد با تغییرات آوایی همراه است: 1) حذف نشانۀ گذشته بدون تغییر در واکه (به تصویر صفحه مراجعه شود.
در گذشتۀ استمراری، تکیه در هجای اول فعل و در گذشتۀ مستمر در هجای آخر فعل است و چون فعل در صیغۀ سوم شخص، یک هجا بیشتر ندارد، این تکیه در گذشتۀ مستمر به ابتدای پیشوند استمرار منتقل میشود: o-'tond ← میآمد 'o-tond← داشت میآمد ساخت گذشتۀ مستمر لازم: نشانۀ استمرار +بن گذشتۀ+ فعل کمکی +شناسۀ پسین نوع دوم ساخت گذشتۀ مستمر متعدی:شناسۀ پیشین نوع دوم+علامت استمرار+ بن گذشتۀ+ فعل کمکی (به تصویر صفحه مراجعه شود.
در زمان حال مستمر که از شاخصههای این گویش در تقابل با زبان فارسی است، فعل با بن گذشته ساخته میشود و دارای شناسههای پیشین فاعلی و مفعولی در افعال متعدی است.
همچنین زمان آینده نیز بر خلاف زبان فارسی که با بن گذشته ساخته میشود، در این گویش با بن حال ساخته میشود و ساخت آن با فعل حال اخباری یکسان است .
الف) ساخت حال اخباری در گویش لمزانی در زبان فارسی، این فعل با جزء پیشین «می» همراه با بن حال و شناسه ساخته میشود(ر.
) ب) ساخت حال التزامی در گویش لمزانی در زبان فارسی، این فعل با جزء پیشین «ﺑـ» و بن مضارع و شناسه ساخته میشود(ر.