Abstract:
ترکیب واقعیتهای زندگی با سنّتها، عقاید و خیالپردازیهای زیاده از حدّ مردمان منطقۀ کارائیب که مخلوطی از باورهای بردههای سیاه آفریقا با رسوم سرخپوستان پیش از کلمب بود، موجب پیدایش سبک نویسندگی رئالیسم جادویی شد. امّا با وجود منتسببودن این مکتب داستاننویسی به آمریکای لاتین و گابریل گارسیا مارکز کلمبیایی، نمیتوان این سبک نویسندگی را تنها مختص این منطقه دانست؛ چرا که گوشههایی از رگههای اولیّۀ این فن نویسندگی را باید در ادبیات مشرق زمین از جمله ادبیّات محلی و بومی مناطق کُردنشین جستجو کرد. کتاب«متن کُردی» یا «داستانهای کهن کُردی» که روژی لیسکوی، نویسنده و محقق فرانسوی، گردآوری کرده است، یکی از آثار کُردی است که بدون شک همانند دیگر آثار شرقی، سرمنشأ سبک رئالیسم جادویی قرار گرفته است. از این رو، نوشتار حاضر بر آن است که چگونگی پیوند تکنیکهای سبک نویسندگی رئالیسم جادویی را با داستانهای کُردی با تکیه بر کتاب روژی لیسکوی بررسی و تحلیل کند. یافتههای اولیّۀ پژوهش نشان میدهد که بسیاری از مؤلفههای رئالیسم جادویی در این کتاب به کار رفته است و در کنار فانتزی و تخیل، به دور از هر گونه قضاوت و جهتگیری، واقعیتهای مهم و عمیق جامعۀ مناطق کُردنشین در فضایی خیالی و ناآشنا به تصویر کشیده شده است، به گونهای که گاهی مخاطب در تشخیص دنیای واقعی از فراواقعی دچار تردید و دوگانگی میشود و در این میان، چشماندازهای تازهای را فرا روی مخاطب میگشاید که در آنها، یک زیست انسانیِ آرمانی و به دور از هر گونه زشتی، پلشتی و ناامیدی متصوّر شده است.
Machine summary:
اما با توجه به این که این گونه داستانها رگههای اولیۀ رئالیسم جادویی را در خود دارند و « زندگی انبوهی از واقعیات جدید و نو به قصۀ پریان میافزاید»(همان) تهی از واقعیت نیست و ریشۀ رخدادهای واقعی اندک در این قصهها را باید در واقعیتهای تاریخی گذشته غرب سرزمین ایران جستجو کرد؛ چرا که بسیاری از پدیدههای غیرتخیلی که در این داستانها به آن اشاره شده است، در نهادهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و آیینی گذشتۀ این سرزمین ریشه دارد و هر کدام از آنها بازتاب بخشی از این نهادهای قدیمی است؛ به عنوان مثال، هنگامی که در این پنج قصه قهرمانان داستان به دنبال همسری از شهر و دیار خود بیرون میروند و در سرزمین خود به دنبال همسر نمیگردند، بازتابدهندۀ شیوه و رسم برونهمسری است؛ فرهنگی که در آن همسرگرفتن از میان خویشان و مردمان خود ممنوع بوده است: «هرزم گلان به اتفاق پابزرگ، یار وفادارش، و همچنین از طرف دیگر ملکۀ زیبای جهان و خواهرانش خود را برای عروسی آماده ساختند.
داستان هرزم گلان در ابتدا با حضور یک کاراکتر خیالی به نام دیو سرخ و کارهای جادویی و شگفتانگیز او شروع میشود و در ادامه با ورود شخصیتها و رخدادهای خارقالعادهای مثل کوتولۀ ریشبزی، دختران طلسمشده در طبقات مختلف اعماق زمین، ماجراهای مختلف به وجود آمده در دنیای اعماق زمین برای هرزم، کشتهشدن اژدها به دست هرزم، آمدن هرزم بر روی زمین به کمک پرندۀ افسانهای سیمرغ و ازدواج با دختر زیبای جهان، قصه ادامه پیدا میکند و به سرانجام میرسد.