کاربرد روش «استنباطی ـ تحلیلی» در پژوهش‌های مدیریتی Journal Article

«روش پژوهش» در همة علوم، از جمله علوم انسانی از اهمیت خاصی برخوردار است و اعتبار پژوهش به روش آن بستگی دارد. یکی از روش‌های قابل پی‌گیری در پژوهش‌های علوم انسانی، روش «استنباطی ـ تحلیلی» است. روش «استنباطی ـ تحلیلی»، روشی مرکب از روش «اجتهاد» مرسوم در حوزه‌های علمیه و روش «تحلیل مضمون» (Theme analysis) است. روش اجتهادی مرسوم در حوزه‌های علمیه، تبیین‌کنندة سند روایات و دلالت آیات قرآن و روایات و همچنین دلالت سیرة پیامبرصلی الله و آله وسلم و ائمة اطهار علیه السلام بر اساس سایر آیات و روایات و قواعد فقهی و اصولی است. بر اساس روش اجتهادی مرسوم، می‌توان کدها و زیر مقوله‌ها را استخراج کرد و با تحلیل بیشتر بر اساس روش «تحلیل تم» (مبتنی بر داده‌های متنی)، می‌توان مضمون‌ها را از زیر مقوله‌های به دست آمده در روش استنباطی استخراج نمود. این پژوهش، کوشیده است از یک‌سو، گام‌های «روش اجتهادی» و روش «تحلیل تم» و ترکیب آن دو را تبیین کند، و از سوی دیگر، امکان کاربست روش ترکیبی در پژوهش‌های مدیریتی بررسی شود. پژوهش حاضر بر‌اساس روش «اسنادی و تحلیلی» انجام گرفته و حاصل آن، طراحی روش مرکب از روش «اجتهادی» و «تحلیل تم» است. علاوه بر آن مراتب سازگاری این روش با پژوهش‌های مدیریتی و اسلامی بررسی شده، گام‌های این روش برای کار‌بست در پژوهش‌های مدیریتی بر‌شمرده است.

روش «اجتهادی» به صورت متقن و علمی، با پالایش داده‌های متون دینی، و بررسی سندی داده‌ها و تحلیل آنها و بررسی دلالت داده‌ها و تحلیل آنها، با گام‌های منطقی، به ایجاد تم‌های اولیه و ترکیب آنها و ایجاد تم ثانویه تا مرحلة رمزگذاری اولیه و ثانویه و تدوین زیر‌مقوله در تحلیل تم پیش می‌رود، و البته از آن به بعد - که به نظریه‌پردازی مربوط می‌شود - گامی جلو نمی‌نهد؛ زیرا بر‌اساس روش مرسوم در حوزه، برای استنباط یک حکم، ابتدا همة داده‌های مرتبط به موضوع جست وجو می‌شود که در «تحلیل تم» به این مرحلة «مروری بر داده‌ها» گفته می‌شود، سپس سند روایات بررسی می‌گردد. این روش برای نظریه‌پردازی، نسبتا در حوزة علوم اسلامی و انسانی کارا بوده، الگوی آن در شکل ذیل ارائه شده است: گام‌های روش استنباطی ـ تحلیلی (رجوع شود به تصویر صفحه) نمودار (6): مراحل روش «استنباطی ـ تحلیلی» <H2>کاربرد روش «استنباطی – تحلیلی» در پژوهش‌های مدیریت اسلامی</H2> روش «استنباطی – تحلیلی» روشی است که می‌توان از آن، در پژوهش‌های دینی مرتبط با علوم انسانی بهره‌برد. برای مثال، بررسی‌های ذکر شده را در خصوص داده‌ها، یعنی آیات و روایات مسئله "طراحی و تبیین الگوی اجرای خط‌مشی بر اساس ارزش‌های اسلامی با تأکید بر خط‌مشی توزیع مجدد»، که از متون روایی باب زکات، خمس، انفاق، نذر، وقف، فیء و انفال گرد‌آوری شده است و همچنین آیات قرآن در خصوص آن مسئله را بررسی کند که دال بر چه مفهومی هستند و سپس آن مفاهیم را (به روش «تحلیل تم») نام و رمزگذاری کند، آنها را در جدولی به صورت جداگانه درج نماید، به منابع اصلی ارجاع دهد و مفهوم آنها را در جدول درج کند.