Abstract:
فانتزی انواع گونا گونی چون فانتزی پری وار، تمثیلی، واقع گرا، فلسفی، گروتسک و… دارد و از یک منظر به فانتزی عام و فانتزی نو و از منظری دیگر به فانتزی فرودین و فرازین تقسیم می شود. می توان گفت وجه تمایز انواع فانتزی ها در نوع تخیل موجود در آن هاست، اما آنچه در همه آن ها مشترک است آفریدن دنیایی تخیلی و فراواقعی است. خلق این دنیای تخیلی و فانتاستیک از طریق شگردهایی صورت می گیرد که البته در همه آثار فانتزی، ثابت و از پیش شناخته شده نیست بلکه از طریق بررسی های مختلف می توان به آن ها پی برد. نگارندگان در این پژوهش با بررسی چهار داستان از محمدرضا شمس، یازده شگرد فانتزی ساز را مشخص کرده اند که برخی از آن ها در مقایسه با پژوهش های پیشین تازگی دارند؛ مانند انتخاب راوی و قهرمان دیوانه نما، زمان پریشی، عینیت بخشیدن به مثل ها و نفرین ها و دعاها، استفاده از کهن الگوها و شخصیت های جادویی قصه های کهن، بنا نهادن داستان بر پایه ضرب المثل ها و فرهنگ عامه، و جان بخشی به مردگان و برانگیختن عالم اموات. از حیث انواع نیز، گونه های مختلف فانتزی اعم از واقع گرا، فلسفی، پری وار، تمثیلی، گروتسک و فانتزی اشیا را در داستان های شمس می توان دید.
Machine summary:
نگارندگان در این پژوهش با بررسی چهـار داسـتان از محمدرضـا شـمس ، یـازده شگرد فانتزیساز را مشخص کردهاند که برخی از آنها در مقایسه با پژوهش های پیشین تازگی دارند؛ مانند انتخاب راوی و قهرمان دیوانه نما، زمانپریشی ، عینیت بخشیدن به مثل ها و نفرین ها و دعاها، استفاده از کهـن الگوهـا و شخصـیت هـای جادویی قصه های کهن ، بنا نهادن داستان بر پایة ضربالمثل ها و فرهنگ عامـه ، و جانبخشی به مردگان و برانگیختن عالم امـوات.
اما آنچه مسلم اسـت آن اسـت کـه شـگردهای فانتزیسازی هیچ گاه به صورت تئوریک و ثابت و از پیش تعیین شده نیستند و آنهـا را بایـد بر اساس تحلیل آثار فانتزی، مشخص و تئوریزه کرد و چه بسـا بـرای ایـن کـار لازم باشـد تمام آثار فانتزی جهان بررسی شود و از همین روست که میان شگردهای اسـتفادهشـده در آثار یک نویسنده با نویسندة دیگر تفاوتهای جدی وجود دارد.
همچنـین از دو مقالـه دیگـر کـه بـه شـیوههـای فانتزیسازی پرداخته اند می توان یاد کرد که پیشینة این پژوهش به شمار می آیند: پورخالقی چترودی و جلالی (١٣٨٩) در مقاله «فـانتزی و شـیوههـای فـانتزیسـازی شاهنامه در ادبیات کودک و نوجوان» با بررسی پانزده اثر فانتزی از نویسندگان مختلف و معرفی بخش های مناسب فانتزیسازی شاهنامه ، به شش شیوه و الگوی فانتزیسـازی در این آثار می رسند که از این قـرار اسـت : شـباهت یـابی در اشـیا و مکـان، رؤیـا و خـواب، هم ذاتپنداری، گریز ذهنی از زمان و مکان، گفت وگو با شخصیت های غیر انسان، خلق و به کارگیری موجودات عجیب و غریب .