Abstract:
بررسی درگیری ها و جنگ های داخلی و بین المللی، حکایت از فجیع ترین اعمال ضد انسانی دارد کـه متاسـفانه مرتکبـان اصلی آن ها دارای مقامات بلندپایه دولتی در کشور خود هستند. از یک سو به موجـب حقـوق داخلـی، ایـن افـراد بـه لحـاظ مصونیت از تعقیب قانون در امان هستند. و از سوی دیگر مطابق با حقوق بین الملل ، به استناد قاعده عرفی مصونیت ، تعقیب و محاکمه ایشان در دادگاه های داخلی کشورهای دیگر نیز منع شده است . اجرای عدالت کیفری اقتضاء میکند که مقامات عـالی رتبه دولتی که دستانشان آلوده به جنایات بین المللی است بیکیفـر نمانـده و در دادرسـی عادلانـه تعقیـب و محاکمـه شـوند. صرفنظر از پرونده های مطرح شده در محاکم بین المللی کیفـری، هـدف از ایـن تحقیـق تحـول مصـونیت مقامـات دولتـی از صلاحیت کیفری محاکم خارجی در آرای دیوان بین المللی دادگستری است . هر چند که صلاحیت آن دیوان صرفا در پرداختن به اختلافات بین دولت ها با رضایت ایشان است . و اشخاص به طور انفرادی حق دادخواهی ندارند. اما دیوان در طـول حیـات خود تاکنون در چهار قضیه با موضوع مصونیت این قبیل افراد مواجه شده است . در این مقاله با تفکیک میان دو نوع مصونیت شغلی و شخصی و بررسی رویه دیوان در قضایای مطرح شده و واکاوی روند پرونده محاکمه حسن هابره معروف بـه پینوشـه افریقا به این نتیجه میرسیم که مصونیت شخصی که دایره شمول آن محدود به مقام های عالیرتبه دولتی است . گرچه میتواند در برخی موارد مانعی در راه اعمال صلاحیت محاکم ملی کشورها ایجاد کند، اما در بسیاری موارد دیگر، مصونیت نمـیتوانـد مانعی در راه اجرای عدالت بر مرتکبان جنایات بین المللی باشد.
Machine summary:
علیایحال محاکمه مقامات دولتی یک کشور نـزد دسـتگاه قضـایی دولـت دیگـر از جمله مباحث غامض و پیچیده حقوق بین الملل است که موضوع ایـن مقالـه را تشـکیل میدهد که اساسا تاکنون رویه دیـوان بـین المللـی دادگسـتری در مواجهـه بـا مصـونیت مقامات عالیرتبه دولتی از صلاحیت کیفری محاکم خارجی در زمان ارتکـاب جنایـات بین المللی چگونه بوده است ؟ آیا محکومیت دولت سنگال به محاکمه یا اسـترداد حسـن هابره رئیس جمهور سابق کشور چاد در دعوای بلژیـک علیـه سـنگال از سـوی دیـوان حکایت ازشکل گیـری یـک قاعـده عرفـی نوظهـور دارد؟ در راسـتای پاسـخگویی بـه سوال های فوق ، ضمن تبین حدود مصونیت سران دولت ها در نـزد محـاکم خـارجی در برخی قضایای مهم در دیوان ، به روند دادرسی طولانی محاکمه ی حسن هابره در دادگاه ویزه سنگال خواهیم پرداخت .
تاجانی و دیگران ، مبانی و آثار تغییر رویکرد دیوان بین المللی دادگستری در القای مصونیت کیفری سران دولت ها در قضیه حیسن هابره (رئیس جمهور چاد)، پژوهشنامه حقوق کیفری، سال ششم ، شماره اول ، بهار و تابستان ١٣٩٤، ص ٤٢ تعقیب و مجازات مقامات دولتی خارجی به ارتکاب جنایات نقض حقوق بشردوسـتانه هموار نمود و نقطه ی شروع و آغازی برای محاکمه ی مقامات عالیرتبه ی دولـت هـا در 1 اعمال صلاحیت کیفری نزد محاکم خارجی گردید.
Official Capacity and immunities, Cassese, Antonio, Jones, John, Gaeta, Paola, and the Rome of Statute of the international Criminal Court: a Commentary, Vol 1, and Oxford University Press.