بررسی محتوایی عناصر و درونمایه‌های مشترک در نقایض جریر و اخطل Journal Article

نقائض از جمله مهم‌ترین متون شعری در دوره اموی در حوزه شامات به شمار می‌رود که ابو تمام در کتاب خود با عنوان «نقایض جریر والاخطل» به جمع آوری آن اقدام کرده و الاب انطوان صالحانی الیسوعی در دهه‌های اخیر به شرح آن پرداخته است. نقائض جریر و اخطل از چند مضمون اساسی بهره برده است. برخی از این مضامین کمرنگ و برخی پررنگ هستند اما در همه نقائض به کار رفته است. این پژوهش با هدف بررسی محتوایی عناصر و درونمایه‌های مشترک در نقایض جریر و اخطل انجام شده است و با روش تحلیلی- توصیفی با بررسی بیش از 840 بیت در قالب 20 قصیده یعنی(تمام اشعار نقایض) دریافته می‌شود که تعصّبات قبیله‌ای، حسب و نسب، ایام العرب، سیاست، زن و دین از جمله مهم‌ترین اندیشه‌های بنیادین در نقایض جریر و اخطل هستند که مورد توجه هر دو شاعر قرار گرفته‌اند.

ايـن پـژوهش بـا هدف بررسي محتوايي عناصر و درونمايه هاي مشترک در نقايض جريـر و اخطـل انجـام شده است و با روش تحليلي- توصيفي با بررسي بيش از ٨٤٠ بيت در قالب ٢٠ قصـيده يعني(تمام اشعار نقايض ) دريافته ميشود که تعصـبات قبيلـه اي، حسـب و نسـب ، ايـام العرب ، سياست ، زن و دين از جمله مهم ترين انديشه هـاي بنيـادين در نقـايض جريـر و اخطل هستند که مورد توجه هر دو شاعر قرار گرفته اند. مراد از تعصبات قبيله اي در نقائض سه شاعر مشهور عصر اموي، يعني جرير و فـرزدق و اخطل ، همان جانبداريها و قوم گراييهاي شديدي است کـه در سـطح گسـترده ابتـدا آتش آن ميان طوايف بزرگي همچـون ربيعـه و مضـر و يمـن ، شـعله ور شـد و در سـطح محدودتر دامنه آن به ميان قبايل کوچکي مانند طايفه کليب بن يربـوع طايفـه جريـر، و بني دارم عشيره فرزدق و تغلب قبيله اخطل ، کشيده شد(المحتسب ، ١٩٧٢م : ١٧٩). در نقـائض جرير و اخطل بيش تر از جنگ هاي بعد از اسلام نام برده شده و اين طبيعـي اسـت ؛ زيـرا درگيريهاي ميان قيس عيلان و تغلب در زمان امويان رخ داده است . Al-Akhtal, Ghiyas ibn Ghawth, and poetry of Akhtal,- , scholar: Mohammad ibn Abbas Yazidi, Beirut: Dar al-Ehia al torath al-Arabi,1994.